[ویکی فقه] جمال الدین محمود شکری آلوسی. محمود شکری، جمال الدین ابوالمعانی (۱۲۷۳-۱۳۴۲ق/۱۸۵۷-۱۹۲۴م)، فرزند عبداللـه بهاءالدین معروف به آلوسی زاده، مورخ، ادیب و لغوی شافعی مذهب بوده است.
محمود شکری، ابتدا نزد پدر به آموختن قرآن و زبان و ادبیات عرب پرداخت. پس از مرگ پدر، نزد عمویش نعمان خیرالدین، تاریخ و سیر و ادبیات آموخت. سپس از شیخ اسماعیل موصلی، دانش های معقول و منقول و فروع و اصول را فرا گرفت و به مرتبۀ استادی رسید و در منزل و مسجد به تدریس پرداخت. در ۱۳۰۷ق/۱۸۸۹م برای شرکت در کنگرۀ شرق شناسی به استکهلم رفت و به سبب تألیف کتاب بلوغ الارب فی معرفة احوال العرب، به دریافت جایزه نایل شد. چون محمود شکری عقایدی در رد و طعن غالیان در حق اهل قبور ابراز کرد، مخالفانش به والی عراق شکایت بردند و او سلطان عبدالحمید دوم را از این واقعه آگاه ساخت.
تبعید
سلطان در ۱۳۲۰ق/۱۹۰۲م او را به دیار بکر تبعید کرد. در راه تبعیدگاه به موصل رسید. عالمان و بزرگان شهر از رفتن او جلوگیری کردند و نامه ها به دربار سلطان نشوتند.اندکی بعد او را با احترام تمام به بغداد فرا خواندند. با آغاز جنگ جهانی اول، از سوی دولت عثمانی مأمور شد به نزد عبدالعزیز آل سعود (که بعداً با عنوان پادشاه عربستان سعودی بر تخت نشست) برود و او را به یاری دولت عثمانی و بر ضد انگلستان برانگیزد. او از راه سوریه و حجاز به نزد امیر رفت (۱۳۳۳ق/۱۹۱۵م)، اما امیر جواب مساعد نداد و پوزش طلبید.در ایامی که بغداد توسط ارتش انگلستان اشغال شده بود (۱۳۳۵ق/۱۹۱۷م) منصب قضا را به محمود شکری پیشنهاد کردند، ولی او نپذیرفت و تا پایان عمر هیچ شغلی قبول نکرد.تنها در آغاز تشکیل دولت عراق و پادشاهی فیصل اول در ۱۹۲۱م، به عضویت «مجلس معارف» درآمد. وی سرانجام در بغداد درگذشت و در کنار مقبرۀ جنید بغدادی به خاک سپرده شد.
آثـار
آثار او در تاریخ و فقه و تراجم احوال و ادبیات به ۵۰ تألیف بر می آید که بسیاری از آن ها به کوشش محمد بهجت الاثری به چاپ رسیده است. در میان افراد خاندان آلوسی آثار او از همه فراوان تر است:• بلوغ الارب فی معرفه احوال العرب، بغداد، ۱۳۱۴ق/۱۸۹۶م؛• تاریخ نجد، ۱۳۴۳ق/۱۹۲۴م؛• تاریخ مساجد بغداد و آثار ها، بغداد، ۱۳۴۶ق/۱۹۲۷م؛• عادات العرب فی جاهلیتهم، بیروت، ۱۳۴۳ق/۱۹۲۴م؛• الاسرار الالهیة؛• شرحٌ علی قصیدة الرفاعیة، قاهره، ۱۳۰۵ق/۱۸۸۸م؛• الضرائر و مایسوغ للشاعر دون الناثر، مصر، ۱۳۴۴ش/۱۹۲۶م؛• المسک الاذفر فی تراجم علماء بغداد فی القرن الثانی عشر و الثالث عشر؛• غایة الامانی فی الرد علی النبهانی، کردستان، قاهره، ۱۳۲۷ق/۱۹۰۹م؛• فصل الخطاب فی شرح مسائل الجاهلیة، قاهره، ۱۳۴۷ق/۱۹۲۸م؛• مادلّ علیه القرآن مما یعضد الهیئة الجدیدة القویمة البرهان، دمشق، ۱۳۷۹ق/۱۹۶۰م؛• مختصر التحفة الاثنی عشریة، قاهره، ۱۳۷۳ق/۱۹۵۴م.
منبع
...
محمود شکری، ابتدا نزد پدر به آموختن قرآن و زبان و ادبیات عرب پرداخت. پس از مرگ پدر، نزد عمویش نعمان خیرالدین، تاریخ و سیر و ادبیات آموخت. سپس از شیخ اسماعیل موصلی، دانش های معقول و منقول و فروع و اصول را فرا گرفت و به مرتبۀ استادی رسید و در منزل و مسجد به تدریس پرداخت. در ۱۳۰۷ق/۱۸۸۹م برای شرکت در کنگرۀ شرق شناسی به استکهلم رفت و به سبب تألیف کتاب بلوغ الارب فی معرفة احوال العرب، به دریافت جایزه نایل شد. چون محمود شکری عقایدی در رد و طعن غالیان در حق اهل قبور ابراز کرد، مخالفانش به والی عراق شکایت بردند و او سلطان عبدالحمید دوم را از این واقعه آگاه ساخت.
تبعید
سلطان در ۱۳۲۰ق/۱۹۰۲م او را به دیار بکر تبعید کرد. در راه تبعیدگاه به موصل رسید. عالمان و بزرگان شهر از رفتن او جلوگیری کردند و نامه ها به دربار سلطان نشوتند.اندکی بعد او را با احترام تمام به بغداد فرا خواندند. با آغاز جنگ جهانی اول، از سوی دولت عثمانی مأمور شد به نزد عبدالعزیز آل سعود (که بعداً با عنوان پادشاه عربستان سعودی بر تخت نشست) برود و او را به یاری دولت عثمانی و بر ضد انگلستان برانگیزد. او از راه سوریه و حجاز به نزد امیر رفت (۱۳۳۳ق/۱۹۱۵م)، اما امیر جواب مساعد نداد و پوزش طلبید.در ایامی که بغداد توسط ارتش انگلستان اشغال شده بود (۱۳۳۵ق/۱۹۱۷م) منصب قضا را به محمود شکری پیشنهاد کردند، ولی او نپذیرفت و تا پایان عمر هیچ شغلی قبول نکرد.تنها در آغاز تشکیل دولت عراق و پادشاهی فیصل اول در ۱۹۲۱م، به عضویت «مجلس معارف» درآمد. وی سرانجام در بغداد درگذشت و در کنار مقبرۀ جنید بغدادی به خاک سپرده شد.
آثـار
آثار او در تاریخ و فقه و تراجم احوال و ادبیات به ۵۰ تألیف بر می آید که بسیاری از آن ها به کوشش محمد بهجت الاثری به چاپ رسیده است. در میان افراد خاندان آلوسی آثار او از همه فراوان تر است:• بلوغ الارب فی معرفه احوال العرب، بغداد، ۱۳۱۴ق/۱۸۹۶م؛• تاریخ نجد، ۱۳۴۳ق/۱۹۲۴م؛• تاریخ مساجد بغداد و آثار ها، بغداد، ۱۳۴۶ق/۱۹۲۷م؛• عادات العرب فی جاهلیتهم، بیروت، ۱۳۴۳ق/۱۹۲۴م؛• الاسرار الالهیة؛• شرحٌ علی قصیدة الرفاعیة، قاهره، ۱۳۰۵ق/۱۸۸۸م؛• الضرائر و مایسوغ للشاعر دون الناثر، مصر، ۱۳۴۴ش/۱۹۲۶م؛• المسک الاذفر فی تراجم علماء بغداد فی القرن الثانی عشر و الثالث عشر؛• غایة الامانی فی الرد علی النبهانی، کردستان، قاهره، ۱۳۲۷ق/۱۹۰۹م؛• فصل الخطاب فی شرح مسائل الجاهلیة، قاهره، ۱۳۴۷ق/۱۹۲۸م؛• مادلّ علیه القرآن مما یعضد الهیئة الجدیدة القویمة البرهان، دمشق، ۱۳۷۹ق/۱۹۶۰م؛• مختصر التحفة الاثنی عشریة، قاهره، ۱۳۷۳ق/۱۹۵۴م.
منبع
...
wikifeqh: محمود_شکری_آلوسی