میرزا جلیل محمدقلی زاده ( ۲۲ فوریه ۱۸۶۶ – ۴ ژانویه ۱۹۳۲ ) بنیان گذار روزنامه ملانصرالدین بود.
او در سال ۱۸۶۶ در دهی به نام نهرم از ولایت نخجوان زاده شد. پدرش محمدقلی نام داشت. خانواده او اصلاً ایرانی بودند و جدش حسین علی بنا از خوی به نخجوان رفته بود. وی معروف به میرزا جلیل و یک ادیب و داستان نویس سرشناس آذربایجانی بود. میرزا جلیل زیر نفوذ ادبی نویسندگان روس مثل نیکلای گوگول و آنتوان چخوف بود.
... [مشاهده متن کامل]
وی با حمیده جوانشیر که فعال حقوق زنان بود، ازدواج کرد. خواندن و نوشتن را در نخجوان آموخت، و در شهر گوری در گرجستان به دارالمعلمین رفت. سال ها در مدارس گرجستان آموزگار بود. در سال ۱۹۰۴ به تفلیس رفت و در روزنامه شرق روس مشغول به نویسندگی شد. چند داستان کوتاه منتشر کرد. نمایشنامه ای به نام مردگان نوشت که با استقبال زیاد روبرو شد.
انتشار ملانصرالدین مهم ترین کار فرهنگی او بود و دشمنان زیادی از مستبدین و ملایان برای او ساخت. میرزا جلیل در جایی گفته بود: "اگر من این مجله را به جای تفلیس در باکو که اکثر جمعیت آن متشکل از مسلمانان عقب افتاده بود منتشر می کردم حتماً دفتر کار من را نابود و من را هم می کشتند. " روزنامهٔ ملانصرالدین نوشتارهایی روشنفکرانه و اصلاح طلبانه داشت و این امر باعث شد تا مسلمانان به تکفیر و آزار مدیر، کارکنان و حتی فروشندگان آن دست بزنند. محمدقلی زاده ناچار شد برای گریز از تعرض مسلمانان در محله گرجی نشین تفلیس اقامت کند. در بایگانی شخصی دست نوشته های جلیل محمدقلی زاده، نامهٔ یک مسلمان تندرو در ده قاسم کندی دیده می شود که محمدقلی زاده را با دشنام شدید تهدید به قتل و خون ریزی کرده است.
جلیل محمدقلی زاده در سال ۱۹۲۱ میلادی به قصد اقامت دائم در سرزمین اجدادی به ایران آمد، ولی پس از یک سال اقامت در تبریز، به دعوت حکومت آذربایجان شوروی به باکو رفت. در طول اقامت در تبریز و به یاری روشنفکران شهر، انتشار مجلهٔ ملا نصرالدین را ادامه می دهد و نمایشنامهٔ «مرده ها» را به روی صحنه می آورد. سکونت یک سالهٔ میرزا جلیل در تبریز، از دوره های پرکار وی، و از پرثمرترین سال های زندگی اش به شمار می رود.
شخصت اصلی معروف ترین کتابش با عنوان "میّت"، یک خداناباور مست است که به خاطر گفتن حقایق مربوط به عقب ماندگی جامعه، دیوانه تلقی می شود؛ جامعه ای که در آن، شوهر دادن دختران نه ساله به مردان ۵۰ یا ۶۰ ساله، امری پذیرفته و رایج تلقی می شود.
او در سال ۱۸۶۶ در دهی به نام نهرم از ولایت نخجوان زاده شد. پدرش محمدقلی نام داشت. خانواده او اصلاً ایرانی بودند و جدش حسین علی بنا از خوی به نخجوان رفته بود. وی معروف به میرزا جلیل و یک ادیب و داستان نویس سرشناس آذربایجانی بود. میرزا جلیل زیر نفوذ ادبی نویسندگان روس مثل نیکلای گوگول و آنتوان چخوف بود.
... [مشاهده متن کامل]
وی با حمیده جوانشیر که فعال حقوق زنان بود، ازدواج کرد. خواندن و نوشتن را در نخجوان آموخت، و در شهر گوری در گرجستان به دارالمعلمین رفت. سال ها در مدارس گرجستان آموزگار بود. در سال ۱۹۰۴ به تفلیس رفت و در روزنامه شرق روس مشغول به نویسندگی شد. چند داستان کوتاه منتشر کرد. نمایشنامه ای به نام مردگان نوشت که با استقبال زیاد روبرو شد.
انتشار ملانصرالدین مهم ترین کار فرهنگی او بود و دشمنان زیادی از مستبدین و ملایان برای او ساخت. میرزا جلیل در جایی گفته بود: "اگر من این مجله را به جای تفلیس در باکو که اکثر جمعیت آن متشکل از مسلمانان عقب افتاده بود منتشر می کردم حتماً دفتر کار من را نابود و من را هم می کشتند. " روزنامهٔ ملانصرالدین نوشتارهایی روشنفکرانه و اصلاح طلبانه داشت و این امر باعث شد تا مسلمانان به تکفیر و آزار مدیر، کارکنان و حتی فروشندگان آن دست بزنند. محمدقلی زاده ناچار شد برای گریز از تعرض مسلمانان در محله گرجی نشین تفلیس اقامت کند. در بایگانی شخصی دست نوشته های جلیل محمدقلی زاده، نامهٔ یک مسلمان تندرو در ده قاسم کندی دیده می شود که محمدقلی زاده را با دشنام شدید تهدید به قتل و خون ریزی کرده است.
جلیل محمدقلی زاده در سال ۱۹۲۱ میلادی به قصد اقامت دائم در سرزمین اجدادی به ایران آمد، ولی پس از یک سال اقامت در تبریز، به دعوت حکومت آذربایجان شوروی به باکو رفت. در طول اقامت در تبریز و به یاری روشنفکران شهر، انتشار مجلهٔ ملا نصرالدین را ادامه می دهد و نمایشنامهٔ «مرده ها» را به روی صحنه می آورد. سکونت یک سالهٔ میرزا جلیل در تبریز، از دوره های پرکار وی، و از پرثمرترین سال های زندگی اش به شمار می رود.
شخصت اصلی معروف ترین کتابش با عنوان "میّت"، یک خداناباور مست است که به خاطر گفتن حقایق مربوط به عقب ماندگی جامعه، دیوانه تلقی می شود؛ جامعه ای که در آن، شوهر دادن دختران نه ساله به مردان ۵۰ یا ۶۰ ساله، امری پذیرفته و رایج تلقی می شود.
