سید جلال الدین تهرانی ( زاده ۱۵ مرداد ۱۲۷۵ تهران – درگذشته ۱۰ مرداد ۱۳۶۶ پاریس ) اخترشناس، ریاضی دان و سیاستمدار ایرانی در دوران پهلوی بود. او چند بار وزیر و سناتور و تولیت آستان قدس رضوی شد و در آستانه انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ به ریاست شورای سلطنت منصوب شد. استعفای او به عنوان شرط ملاقات با روح الله خمینی در نوفل لوشاتو ضربه مهمی به نظام پادشاهی در ایران بود.
... [مشاهده متن کامل]
پدرش سید علی شیخ الاسلام مرندی از علما و رجال دینی شهر مرند بود که لقب شیخ الاسلام را از مظفرالدین شاه قاجار گرفته بود و پدر بزرگش سید ربیع قاضی القضات شیخ الاسلامی نام داشت ( سید ربیع معروف به قاضی سازنده حمام ( قاضی ) تاریخی شهر مرند به تاریخ ۱۲۸۶ قمری است ) . سید جلال مدتی در مدرسه تربیت در تهران درس خواند، سپس در مدرسه سپهسالار به تحصیل علوم دینی مشغول شد. پس از تحصیلات مقدماتی دینی به نجوم روی آورد. انتشار چند شماره گاهنامه او از نخستین گام های عرضه دانش اخترشناسی به عموم در ایران است. وی در ۱۳۱۳ از طرف دولت به اروپا سفر کرد و در بروکسل و پاریس تحصیلات خود را در رشته نجوم تکمیل کرد و مدتی در بروکسل به تدریس پرداخت. سیدجلال در این دوران با دختری اروپایی ازدواج نمود ولی از او صاحب فرزندی نشد.
سیدجلال تهرانی سرانجام در ۱۰ مرداد ۱۳۶۶ پنج روز پیش از ۹۱ سالگی اش درگذشت. شمسی در منزل مسکونی اش واقع در شانزه لیزه اقامتگاه وارن فوت کرد. وی در زمان فوتش فرزندی نداشت و همسرش در قید حیات نبود. جسد سید جلال الدین تهرانی در سال ۱۳۷۰ ( شهریور ماه ) به ایران منتقل و در مهر همان سال در کنار مقبره خانوادگی اش در حرم امام رضا حد فاصل رواق دارالحفاظ و رواق دارالسیاده به خاک سپرده شد.
سیدجلال تهرانی در سال ۱۳۰۷ در جریان دستگیری سید حسن مدرس همراه او بود و مدتی زندانی شد. در ۱۳۲۶ در کابینه احمد قوام و در ۱۳۲۸ در کابینه محمد ساعد وزیر مشاور بود، سپس وزیر پست و تلگراف و تلفن شد و با تشکیل کابینه علی منصور در فروردین ۱۳۲۹ همین سمت را حفظ کرد. در خرداد ۱۳۳۰ نایب التولیه آستان قدس رضوی شد. در بهمن ۱۳۳۲ وزیر مختار ایران در بلژیک و در از مهر ماه ۱۳۳۷ سناتور انتصابی از آذربایجان شد.
وی از مخالفان اصلاحات ارضی در دوران محمدرضا شاه پهلوی بود و پس از سخنرانی علیه این قانون در سالن کشاورزی خراسان، از استانداری خراسان و نیابت تولیت آستان قدس رضوی استعفا کرد. در وقایع خرداد ۱۳۴۲، به لحاظ نزدیکی با روح الله خمینی، اقداماتی در راستای نجات وی به عمل آورد. در سنا با نخست وزیران انتخابی شاه، یعنی حسنعلی منصور و امیر عباس هویدا به مخالفت برخاست و غالباً به لوایح دولت رأی کبود می داد. سید جلال تهرانی تنها سناتوری بود که به لایحه مصونیت مستشاران آمریکایی ( کاپیتولاسیون ) که بعداً به صورت قانون درآمد، رأی مخالف داد.
... [مشاهده متن کامل]
پدرش سید علی شیخ الاسلام مرندی از علما و رجال دینی شهر مرند بود که لقب شیخ الاسلام را از مظفرالدین شاه قاجار گرفته بود و پدر بزرگش سید ربیع قاضی القضات شیخ الاسلامی نام داشت ( سید ربیع معروف به قاضی سازنده حمام ( قاضی ) تاریخی شهر مرند به تاریخ ۱۲۸۶ قمری است ) . سید جلال مدتی در مدرسه تربیت در تهران درس خواند، سپس در مدرسه سپهسالار به تحصیل علوم دینی مشغول شد. پس از تحصیلات مقدماتی دینی به نجوم روی آورد. انتشار چند شماره گاهنامه او از نخستین گام های عرضه دانش اخترشناسی به عموم در ایران است. وی در ۱۳۱۳ از طرف دولت به اروپا سفر کرد و در بروکسل و پاریس تحصیلات خود را در رشته نجوم تکمیل کرد و مدتی در بروکسل به تدریس پرداخت. سیدجلال در این دوران با دختری اروپایی ازدواج نمود ولی از او صاحب فرزندی نشد.
سیدجلال تهرانی سرانجام در ۱۰ مرداد ۱۳۶۶ پنج روز پیش از ۹۱ سالگی اش درگذشت. شمسی در منزل مسکونی اش واقع در شانزه لیزه اقامتگاه وارن فوت کرد. وی در زمان فوتش فرزندی نداشت و همسرش در قید حیات نبود. جسد سید جلال الدین تهرانی در سال ۱۳۷۰ ( شهریور ماه ) به ایران منتقل و در مهر همان سال در کنار مقبره خانوادگی اش در حرم امام رضا حد فاصل رواق دارالحفاظ و رواق دارالسیاده به خاک سپرده شد.
سیدجلال تهرانی در سال ۱۳۰۷ در جریان دستگیری سید حسن مدرس همراه او بود و مدتی زندانی شد. در ۱۳۲۶ در کابینه احمد قوام و در ۱۳۲۸ در کابینه محمد ساعد وزیر مشاور بود، سپس وزیر پست و تلگراف و تلفن شد و با تشکیل کابینه علی منصور در فروردین ۱۳۲۹ همین سمت را حفظ کرد. در خرداد ۱۳۳۰ نایب التولیه آستان قدس رضوی شد. در بهمن ۱۳۳۲ وزیر مختار ایران در بلژیک و در از مهر ماه ۱۳۳۷ سناتور انتصابی از آذربایجان شد.
وی از مخالفان اصلاحات ارضی در دوران محمدرضا شاه پهلوی بود و پس از سخنرانی علیه این قانون در سالن کشاورزی خراسان، از استانداری خراسان و نیابت تولیت آستان قدس رضوی استعفا کرد. در وقایع خرداد ۱۳۴۲، به لحاظ نزدیکی با روح الله خمینی، اقداماتی در راستای نجات وی به عمل آورد. در سنا با نخست وزیران انتخابی شاه، یعنی حسنعلی منصور و امیر عباس هویدا به مخالفت برخاست و غالباً به لوایح دولت رأی کبود می داد. سید جلال تهرانی تنها سناتوری بود که به لایحه مصونیت مستشاران آمریکایی ( کاپیتولاسیون ) که بعداً به صورت قانون درآمد، رأی مخالف داد.
