جغرافیای تاریخی یونان

محتویات [نمایش]
یونان جنوبی ( پلوپونز ) [ویرایش]
پلوپونز
از یک فلات مرکزی تشکیل یافته که آرکادی نام داشت و ناحیهٔ سخت و نامساعدی بود که از جنگل های بلوط پوشیده می شد، درّه های مرتفع مانع وحدت سیاسی کشور بودند و فقط در جنوب شرقی، در ناحیهٔ تقریباً مسطّحی، بلاد معتبری مانند مانتی نه و تژه بوجود آمد. در اطراف فلات مرکزی بخصوص در شمال شرقی و مشرق رشته کوه هایی وجود دارد که اغلب ایّام سال پوشیده از برف می باشند و رودخانه های این قسمت از پرتگاه ها و درّه های مخوف گذشته و به دریا می ریزند.
در بین دامنه های بزرگی که در اطراف فلات مرکزی قرار دارند دامنه های جنوبی، یعنی دامنهٔ مسنی ( درّهٔ پامیزوس ) و دامنهٔ لاکونی ( درّه اوروتاس ) به وسیلهٔ رشته جبال مرتفعی موسوم به تاژت نظیر کوه های آلپ از یکدیگر جدا شده اند. این دو ناحیهٔ بخصوص مسنی بسیار مستعد و حاصلخیز می باشند ولی رشته کوهی که در مسنی واقع شده آن را به دو قسمت تقسیم کرده و به همین دلیل ایجاد حکومت واحد در آن سرزمین می بوده در صورتی که لاکونی بعلّت نداشتن موانع طبیعی با ایجاد شهرهای در مرکز مانند آمیکله و بعدها اسپارت نائل شد.
دامنهٔ شرقی، یعنی آرگولید، بعکس دامنه های جنوبی به چند منطقه تقسیم شده، دارای بنادر ممتازی بود که تمدّن مادی مشرق در آنها رواج فراوان داشت و همین امر سبب شد که بندر می سن و شهرهای مجاور آن، تیرنت نه تنها در میان شهرهای ناحیهٔ آرگولید بلکه در تمام سرزمین پلوپونز مقام مهمّی را احراز کنند.
دامنهٔ شمالی چندان اهمیّتی نداشت و قطعهٔ باریکی از خشکی بود که در کنارهٔ دریا واقع شده و اغلب در معرض خطر سیلاب هایی که از کوه های آرکاری شمالی جاری می شدند قرار می گرفت. این قسمت بعدها به آکائی موسوم شد و آخرین پناهگاه یکدسته از اقوام آکئی که در طلب مسکن مناسبی بودند محسوب گردید.
الید یعنی دامنهٔ غربی که اهمیّت بیشتری داشته، در واقع از درّهٔ دو رودخانهٔ پنه و آلفه تشکیل شده بود و چون از ناحیهٔ مرکزی اژه فاصلهٔ زیادی داشت نقش مهمّی در تاریخ انجام نداد. شهرت و اعتبار الید بیشتر برای معروفیّت المپی جنگل مقدّس مخصوص زئوس المپی بود که هر چهار سال یکبار بازی های المپی در آن حدود انجام می گرفت. این بازی ها بنا به روایت قدیم از ابتکارهای پلوپس پادشاه داستانی می سن و پلوپونز بود که در دورهٔ بعد شکوه و جلوهٔ خاصّی به خود گرفت.
جزیرهٔ سی تر که امروز جزو جزایر ایونی محسوب می شود، در آن موقع وابسته به لاکونی بود و در زمان آکئی ها به مناسبت تأسیساتی که فنیقی ها در آن داشتند، اهمیّت بسزایی داشت ولی بعدها به تصرّف اسپارت درآمد و شهرت خود را از دست داد. جزیرهٔ زانست نیز که از جزایر ایونی است و در سواحل الید واقع شده جزو لاکونی محسوب می شد.
یونان مرکزی[ویرایش]
یونان مرکزی
به وسیلهٔ دو خلیج کرنت و سارونیک از پلوپونز جدا شده؛ خلیج کرنت مقدار زیادی در خاک پیش رفته و بعلّت وضع کوهستانی خود دفاع پلوپونز را بسیار تسهیل می کرد، در شمال یونان میانه، خلیج های آرتا و مالیاک قرار گرفته و به این ترتیب ناحیهٔ مرکزی یونان قطعه خاک باریک و کوهستانی است که بعلّت وضع جغرافیایی ایجاد وحدت سیاسی میان نواحی مختلف آن بسیار دشوار بود و به همین مناسبت در دورهٔ آکئی ها بقسمت های متعدّد و مستقل تقسیم می شد، چنانکه آتیک که بعدها به صورت واحدی درآمد به چندین بخش مستقل قسمت شده بود و از میان آنها آتن و الوزیس که در نواحی مسطّح و جلگه ای قرار داشت بتدریج قدرت و شهرت بیشتری بدست آوردند. جزایر سالامین و اژین واقع در خلیج سارونیک، مقابل این دو شهر واقع شده اند، آتیک دارای آب و هوایی مساعد ولی با استعداد حاصل خیزی کم بود.
رشته جبال سیترون میان آتیک و دولت مقتدر تب قرار داشت که از اتّحاد تب و اورکومن کشور تاریخی بئوسی بوجود آمد. بئوسی ناحیه ای حاصل خیز بود و ماهی گیری نیز به زندگی اهالی کمک شایانی می کرد. وضع کوه های آن نظیر کوه های آرکاری بود، چنانچه افسانه هایی دربارهٔ آنها بوجود آمد و مردم عقیده داشتند که سرزمین اموات در کوه های ناحیهٔ اورکومن قرار دارد. جبال هلی کون نیز در همین قسمت و به عقیدهٔ یونانیان این کوه موطن نه تن از خدایان آنها بوده.
سرزمینی که در مغرب بئوسی واقع شده، در اواخر دورهٔ آکئی ها مورد حملات اقوام مهاجم قرار گرفت و از این بابت زیان فراوان دید. این قسمت که فوسید نام داشت از کوه ها و گردنه های متعدّد پوشیده می شد، کوه پارناس که مقر آپولون خدای معروف یونان بود در همین ناحیه قرار داشت و شهر دلف که معبدی مخصوص آپولون در آن ساختند، در دامنهٔ همین کوه بنا شد. شهر عمدهٔ این سرزمین، کریسا بود و در قسمت های غربی فوسید که وضع جغرافیایی و موقع مناسب تری داشت، شهرهای پلورون و کالیدون شهرت یافتند، این دو شهر در کنار رودخانهٔ آکلوس بنا شده و در دورهٔ تاریخی بتصرّف اقوام اتولی درآمدند.
جزایر سفالونی و ایتاک و لوکاد، در مغرب، که از جزایر ایونی بودند جزء قلمروی یونان مرکزی محسوب می شدند و در دوره های قدیم تمدّن درخشانی داشتند.
یونان شمالی[ویرایش]
دنبالهٔ کوه های مرکزی در شمال نیز امتداد یافته، در مشرق این کوه ها قطعه خاک میان کوه های اوتا و دریا بوجود آورده که معبر معروف ترموپیل در آن قرار دارد. درهٔ رودخانه اسپرکیوس در این ناحیه واقع شده؛ در طرف شمال، جبال پند از شمال به جنوب کشیده شده و در مشرق این کوه جلگهٔ حاصل خیز وسیع و زیبای تسالی قرار گرفته است؛ رودخانهٔ پنه در این سرزمین جاری است که کوه های المپ و اوسا و پلیون را قطع کرده به دریا می ریزد، این رودخانه در مسیر خود درّهٔ عظیم و هولناکی را بوجود آورده که از لحاظ دفاعی . . .