[ویکی فقه] جعفر بن احمد، متکلم و محدّث و فقیه زیدی اهل یمن در قرن ششم می باشد.
جعفر بن احمد مشهور به قاضی جعفر است که لقب و نسبت او را شمس الدین بهلولی اَبناوی مِشوَری ذکر کرده اند.اجداد و پدر وی در دوران حکومت صلیحیان و بنو حاتم ، از قضات اسماعیلی صنعا بودند.برادرش ، یحیی بن احمد (متوفی ۵۶۲)، حاکم عدن و در خدمت زُرَیعیان اسماعیلی بود. در منابع زیدی شرح حال سالهای اولیه زندگی قاضی جعفر نیامده ، ظاهراً به این دلیل که وی در آن دوره اسماعیلی بوده است .مشخص نیست که قاضی جعفر در چه تاریخی به زیدیه گرویده است .
فرقه زیدیه در زمان قاضی جعفر
در زمان قاضی جعفر، زیدیه به دو گروه عمده تقسیم می شدند: برخی از عالمان زیدی یمن از عقاید کلامی الهادی الی الحق یحیی بن حسین رسی (متوفی ۲۹۸) و مکتب معتزله بغداد، خاصه آرای ابوالقاسم بلخی (متوفی ۳۱۹) پیروی می کردند.گروه دیگری از عالمان زیدی یمن ، در عقاید کلامی ، متأثر از معتزله بصره بودند.اختلاف در مسائل کلامی میان دو مکتب معتزلی بصره و بغداد از اواخر قرن چهارم و اواسط قرن پنجم ، به انشقاق جامعه زیدیه به دو گروه مطرفیه و مخترعه انجامید. اهمیت قاضی جعفر، به سبب حمایت مؤثر وی از مخترعه است .
سرگذشت قاضی جعفر و اساتید او
شریف مکه ، علی بن عیسی حسنی مشهور به ابن وهاس (متوفی ۵۵۶)، از زید بن حسن بیهقی بروقنی (متوفی ۵۵۱)، عالم زیدی برجسته ایرانی ، دعوت کرد تا به یمن رود و با ترویـج آرای کـلامی معتزلـه بصره ــ که در میان زیدیه ایران رواج داشت زیدیه مخترعه را در مقابله با مطرفیه یاری کند.
بروقنی در جمادی الاولی ۵۴۱ به صَعدَه رسید و به تدریس آرای کلامی زیدیه ایران پرداخت .در پی فعالیتهای بروقنی ، قاضی جعفر و گروهی از عالمان مطرّفیه از آرای کلامی خویش دست کشیدند. در حدود ۵۴۳ ۵۴۴، بیهقی تصمیم گرفت به عراق بازگردد و قاضی جعفر نیز او را همراهی کرد.با مرگ بیهقی در تهامه و در محلی به نام سیحار، قاضی جعفر خود به تنهایی به سفر ادامه داد. قاضی جعفر در ذیحجه ۵۵۰ در مکه از عالم زیدی ، ابن وَهّاس ، اجازه روایت برخی از آثار زیدیه را گرفت . حضور عالمان زیدی در مناطق جبال ، به ویژه ری ، باعث شد تا قاضی جعفر به آن مناطق سفر کند و در ۵۵۲، در ری از عالم نامدار زیدیه ، ابوالعباس احمد بن ابی الحسن بن علی کنی (متوفی ۵۶۰)، اجازه روایت آثار زیدیه را بگیرد. ابراهیم بن قاسم شهاری (متوفی ۱۱۵۲) اجازه روایت کتاب الزیادات اثر المؤید بالله احمد بن حسین هارونی (متوفی ۴۱۱)، امام زیدی ، را که کنی به قاضی جعفر داده بود به طور کامل نقل کرده است .قاضی جعفر بعد از سفر به نواحی دیگر و تلمذ نزد عالمان زیدیه ، در ۵۵۲ به یمن بازگشت و در مدرسه خود در سناع به تدریس پرداخت . فعالیتهای او مخالفت مطرفیه را برانگیخت و سرانجام ، خصومت میان آنان با دخالت امام زیدی ، احمد بن سلیمان (متوفی ۵۶۶)، به نفع قاضی جعفر پایان یافت .
فعالیتهای قاضی جعفر باعث شد اکثر عالمان مطرفیه از عقاید خود دست بکشند و از عقاید کلامی وی پیروی کنند.قاضی جعفر با نگارش آثاری چون مَقاوِد الانصاف فی مسائل الخلاف ، و مسائل الهَدیة فی مذهب الزیدیة نیز به نقد مطرفیه پرداخت .
مخالفان قاضی جعفر و آثار آنها
...
جعفر بن احمد مشهور به قاضی جعفر است که لقب و نسبت او را شمس الدین بهلولی اَبناوی مِشوَری ذکر کرده اند.اجداد و پدر وی در دوران حکومت صلیحیان و بنو حاتم ، از قضات اسماعیلی صنعا بودند.برادرش ، یحیی بن احمد (متوفی ۵۶۲)، حاکم عدن و در خدمت زُرَیعیان اسماعیلی بود. در منابع زیدی شرح حال سالهای اولیه زندگی قاضی جعفر نیامده ، ظاهراً به این دلیل که وی در آن دوره اسماعیلی بوده است .مشخص نیست که قاضی جعفر در چه تاریخی به زیدیه گرویده است .
فرقه زیدیه در زمان قاضی جعفر
در زمان قاضی جعفر، زیدیه به دو گروه عمده تقسیم می شدند: برخی از عالمان زیدی یمن از عقاید کلامی الهادی الی الحق یحیی بن حسین رسی (متوفی ۲۹۸) و مکتب معتزله بغداد، خاصه آرای ابوالقاسم بلخی (متوفی ۳۱۹) پیروی می کردند.گروه دیگری از عالمان زیدی یمن ، در عقاید کلامی ، متأثر از معتزله بصره بودند.اختلاف در مسائل کلامی میان دو مکتب معتزلی بصره و بغداد از اواخر قرن چهارم و اواسط قرن پنجم ، به انشقاق جامعه زیدیه به دو گروه مطرفیه و مخترعه انجامید. اهمیت قاضی جعفر، به سبب حمایت مؤثر وی از مخترعه است .
سرگذشت قاضی جعفر و اساتید او
شریف مکه ، علی بن عیسی حسنی مشهور به ابن وهاس (متوفی ۵۵۶)، از زید بن حسن بیهقی بروقنی (متوفی ۵۵۱)، عالم زیدی برجسته ایرانی ، دعوت کرد تا به یمن رود و با ترویـج آرای کـلامی معتزلـه بصره ــ که در میان زیدیه ایران رواج داشت زیدیه مخترعه را در مقابله با مطرفیه یاری کند.
بروقنی در جمادی الاولی ۵۴۱ به صَعدَه رسید و به تدریس آرای کلامی زیدیه ایران پرداخت .در پی فعالیتهای بروقنی ، قاضی جعفر و گروهی از عالمان مطرّفیه از آرای کلامی خویش دست کشیدند. در حدود ۵۴۳ ۵۴۴، بیهقی تصمیم گرفت به عراق بازگردد و قاضی جعفر نیز او را همراهی کرد.با مرگ بیهقی در تهامه و در محلی به نام سیحار، قاضی جعفر خود به تنهایی به سفر ادامه داد. قاضی جعفر در ذیحجه ۵۵۰ در مکه از عالم زیدی ، ابن وَهّاس ، اجازه روایت برخی از آثار زیدیه را گرفت . حضور عالمان زیدی در مناطق جبال ، به ویژه ری ، باعث شد تا قاضی جعفر به آن مناطق سفر کند و در ۵۵۲، در ری از عالم نامدار زیدیه ، ابوالعباس احمد بن ابی الحسن بن علی کنی (متوفی ۵۶۰)، اجازه روایت آثار زیدیه را بگیرد. ابراهیم بن قاسم شهاری (متوفی ۱۱۵۲) اجازه روایت کتاب الزیادات اثر المؤید بالله احمد بن حسین هارونی (متوفی ۴۱۱)، امام زیدی ، را که کنی به قاضی جعفر داده بود به طور کامل نقل کرده است .قاضی جعفر بعد از سفر به نواحی دیگر و تلمذ نزد عالمان زیدیه ، در ۵۵۲ به یمن بازگشت و در مدرسه خود در سناع به تدریس پرداخت . فعالیتهای او مخالفت مطرفیه را برانگیخت و سرانجام ، خصومت میان آنان با دخالت امام زیدی ، احمد بن سلیمان (متوفی ۵۶۶)، به نفع قاضی جعفر پایان یافت .
فعالیتهای قاضی جعفر باعث شد اکثر عالمان مطرفیه از عقاید خود دست بکشند و از عقاید کلامی وی پیروی کنند.قاضی جعفر با نگارش آثاری چون مَقاوِد الانصاف فی مسائل الخلاف ، و مسائل الهَدیة فی مذهب الزیدیة نیز به نقد مطرفیه پرداخت .
مخالفان قاضی جعفر و آثار آنها
...
wikifeqh: جعفر_بن_احمد