جعبر

جَعْبَر
(یا: کلا جعبر، یا قلعةالجَعبر) دژی ویران بر کرانۀ چپ فرات میانه، تقریباً مقابل صِفّین. آن را به نام پیش از اسلامش، قلعۀ دَوْسَر نیز می نامند. روایات عربی آن را به نُعمان بن منذر، شاه حیره، منتسب می دانند. به نوشتۀ جغرافی نویسان متقدم عرب، منزلگاه میان رَقّه و بالیس، و در عهد مملوکان از منازل پیک و چاپار بین حمص و رأس العین بود. نام کنونی آن از قُشَیری جعبر بن سابق مأخوذ است که آن جا را تسخیر کرد، امّا ناچار شد به ملکشاه سلجوقی تسلیم کند. مدتی کوتاه در تصرف فرانک های صلیبی بود (۴۹۷ق/۱۱۰۲م). اتابک زنگی به هنگام محاصرۀ این دژ کشته شد (۵۴۱ق/۱۱۴۶م). چندی نیز در دست ایوبیان و سپس مملوکان بود. بقایای قلعه هنوز بر فراز صخره ای مشرف بر درۀ فرات، و مناره ای از عهد نورالدین، باقی است.