[ویکی نور] شمس الدین ابوالخیر محمد بن محمد بن یوسف جزری (751 - 833ق)، مقری، محدث و فقیه شافعی است. نسبت جزری به جزیره ابن عمر واقع در جنوب شرقی ترکیه کنونی است. او در دمشق متولد شد و در 766ق، در همان جا به فراگیری قرائت و حدیث آغاز کرد. او در 768ق، به سفر حج رفت و پس از عمل به مناسک و استماع از مشایخ مکه و مدینه به دمشق بازگشت.
ابن جزری در نیمه دوم سال بعد عازم مصر شد و پس از استماع از مشایخ آنجا، پیش از شعبان 770 به دمشق مراجعت کرد و دست کم تا ربیع الاول سال بعد در آنجا ماند. ابن جزری سپس مجدداً برای کسب علم عازم مصر شد و باز پیش از شوال 772 به دمشق بازگشت و ظاهراً در همان جا به دست ابوحفص عمر بن حسن مراغی خرقه پوشید.
در ذی حجه همان سال در بعلبک استماع حدیث کرد. در مورد سال 773ق، در آثار خود ابن جزری اشاره ای دیده نمی شود، اما سخاوی گوید وی در شعبان 773 به قضاء دمشق منصوب شد و چند روز بعد، پیش از ورود به دمشق از آن سمت عزل گردید و این نشان می دهد که در نیمه اول این سال در محلی غیر از دمشق و احتمالاً مصر بوده است. به هرحال وی در 774ق، در دمشق بوده و از عمادالدین ابن کثیر در آخرین ماه های عمرش اجازه افتاء گرفته است. در فاصله سال های 775 - 777ق نیز از حضور او در دمشق گزارش هایی دیده می شود.
ابن جزری در 778ق، مجدداً عازم سفر مصر گردید و در همین سال در آنجا از ضیاءالدین قزوینی اجازه افتاء گرفت. سفر وی به اسکندریه نیز گویا در همین اوقات صورت گرفته است. سخاوی می گوید: ابن جزری در 779ق، متولی «توقیع الدست» بوده، لیکن در مورد محل این سمت و نیز گمارنده او توضیحی نداده است. ابن جزری پس از بازگشت مجدد به دمشق، چندی به تدریس قرائات در جامع اموی پرداخت و پس از وفات استادش عبدالوهاب بن سلادر در 782ق، متولی مشیخه کبری اقراء در تربت ام صالح دمشق گردید.
سخاوی یادآور شده که وی پیش از تولی در تربت ام صالح، مشیخه اقراء در مدرسه عادلیه و نیز مشیخه دارالحدیث اشرفیه را نیز عهده دار بوده و مدتی نیز در مدرسه اتابکیه دمشق تدریس کرده است. ابن جزری در 785ق، از شیخ الاسلام بلقینی نیز اجازه افتاء گرفت و در 788ق، مجدداً عازم مصر گردید، لیکن در اواسط سال بعد به وطن بازگشت. در 792ق، برای بار دوم به سفر حج رفت و پس از بازگشت در 793ق، به قضاء شام منصوب شد، اما در تاریخ نامعلومی که پیش از رمضان 795 بوده است به دلیل نه چندان روشنی این سمت را رها کرد و به مصر رفت.
از عبارت سخاوی برمی آید که او بخشی از سال 795ق، تا آغاز 797ق، را در مدرسه صلاحیه قدس به تدریس پرداخته، لیکن ابن جزری تصریح می کند که آن مدرسه صلاحیه که وی مدرسی آن را بر عهده داشته، در دمشق بوده است. سخاوی یکی از علل آمدوشد ابن جزری بین مصر و دمشق را کارگزاری او برای امیر قطلوبک دانسته و نیز از تصدی خطابت جامع توته و نزاع با شهاب الدین حسبانی بر سر آن، یاد کرده است.
ابن جزری در نیمه دوم سال بعد عازم مصر شد و پس از استماع از مشایخ آنجا، پیش از شعبان 770 به دمشق مراجعت کرد و دست کم تا ربیع الاول سال بعد در آنجا ماند. ابن جزری سپس مجدداً برای کسب علم عازم مصر شد و باز پیش از شوال 772 به دمشق بازگشت و ظاهراً در همان جا به دست ابوحفص عمر بن حسن مراغی خرقه پوشید.
در ذی حجه همان سال در بعلبک استماع حدیث کرد. در مورد سال 773ق، در آثار خود ابن جزری اشاره ای دیده نمی شود، اما سخاوی گوید وی در شعبان 773 به قضاء دمشق منصوب شد و چند روز بعد، پیش از ورود به دمشق از آن سمت عزل گردید و این نشان می دهد که در نیمه اول این سال در محلی غیر از دمشق و احتمالاً مصر بوده است. به هرحال وی در 774ق، در دمشق بوده و از عمادالدین ابن کثیر در آخرین ماه های عمرش اجازه افتاء گرفته است. در فاصله سال های 775 - 777ق نیز از حضور او در دمشق گزارش هایی دیده می شود.
ابن جزری در 778ق، مجدداً عازم سفر مصر گردید و در همین سال در آنجا از ضیاءالدین قزوینی اجازه افتاء گرفت. سفر وی به اسکندریه نیز گویا در همین اوقات صورت گرفته است. سخاوی می گوید: ابن جزری در 779ق، متولی «توقیع الدست» بوده، لیکن در مورد محل این سمت و نیز گمارنده او توضیحی نداده است. ابن جزری پس از بازگشت مجدد به دمشق، چندی به تدریس قرائات در جامع اموی پرداخت و پس از وفات استادش عبدالوهاب بن سلادر در 782ق، متولی مشیخه کبری اقراء در تربت ام صالح دمشق گردید.
سخاوی یادآور شده که وی پیش از تولی در تربت ام صالح، مشیخه اقراء در مدرسه عادلیه و نیز مشیخه دارالحدیث اشرفیه را نیز عهده دار بوده و مدتی نیز در مدرسه اتابکیه دمشق تدریس کرده است. ابن جزری در 785ق، از شیخ الاسلام بلقینی نیز اجازه افتاء گرفت و در 788ق، مجدداً عازم مصر گردید، لیکن در اواسط سال بعد به وطن بازگشت. در 792ق، برای بار دوم به سفر حج رفت و پس از بازگشت در 793ق، به قضاء شام منصوب شد، اما در تاریخ نامعلومی که پیش از رمضان 795 بوده است به دلیل نه چندان روشنی این سمت را رها کرد و به مصر رفت.
از عبارت سخاوی برمی آید که او بخشی از سال 795ق، تا آغاز 797ق، را در مدرسه صلاحیه قدس به تدریس پرداخته، لیکن ابن جزری تصریح می کند که آن مدرسه صلاحیه که وی مدرسی آن را بر عهده داشته، در دمشق بوده است. سخاوی یکی از علل آمدوشد ابن جزری بین مصر و دمشق را کارگزاری او برای امیر قطلوبک دانسته و نیز از تصدی خطابت جامع توته و نزاع با شهاب الدین حسبانی بر سر آن، یاد کرده است.
wikinoor: جزری،_محمد_بن_محمد