جزء لایتجزی

لغت نامه دهخدا

جزء لایتجزی. [ ج ُ ءِ ی َ ت َ ج َزْ زا ] ( ترکیب وصفی ، اِ مرکب ) ذرّه. جوهر فرد. اتم. و در اصطلاح فیزیک کوچکترین قسمت جسم که بتواند در ترکیب آن با اجزای دیگر شرکت کند. || در اصطلاح علوم عقلی جوهرفرد را گویند، و آن جوهری باشد دارای وضع که بهیچ روی قسمت پذیر نباشد، نه تقسیم قطعی و نه کسری و نه درفرض و نه در وهم. متکلمان آن را باور دارند و برخی از حکما آنرا رد کرده اند. در تعریف مذکور جوهر بمنزله جنس است بنابراین نقطه را که از اعراض است شامل نیست. و معنای دارای وضع بودن آن است که بتواند به اشاره حسی درآید و برخی گویند مراد آن است که بذاته متحیز ( دارای مکان ) باشد. بنابراین بعقیده قائلان به جزء لایتجزی مجردات از تعریف خارجند، زیرا نه مورد اشاره حسی قرار میگیرند و نه مکان دارند. و قید قسمت پذیر نبودن جسم را خارج میکند و قید بهیچوجه برای خروج خط و سطح از تعریف است ، آن دو جوهر هستند ولی در بعضی از جهات قسمت پذیرند. و مقصود از قسمت در توهم آن است که از نظر واهمه تقسیم شود و قسمت فرضی تقسیم از نظر ع-قل است. و قید قسمت فرضی بدان جهت است که قوه واهمه قادر نیست که اجزای کوچک را در ظرف خود حاضر دارد بدان جهت که نمیتواند بر لایتناهی احاطه یابد.ولی فرض عقلی انتها ندارد، زیرا عقل کلیات را که شامل بزرگ و کوچک و متناهی و نامتناهی است تعقل میکند.اگر ایراد شود که نمیتوان چیزی را تصور کرد که مقصود از تقسیم فرضی پذیر نبودن آن است که عقل در آن تقسیم را جائز نداند، نه آنکه عقل فرض تقسیم آن را نتواند کرد، این امر ممتنع نیست و عقل میتواند هر چیزی راحتی وجود ممتنعات و عدم نفس خود را فرض کند. خلاصه مقصود فرض انتزاعی نه فرض اختراعی و نه فرض اعم است که شامل هر دو قسم باشد. ( از کشاف اصطلاحات الفنون ).

دانشنامه آزاد فارسی

جُزءِ لایَتَجَزّی
جُزءِ لایَتَجَزّی (یا: جزء لایتجزاء) اصطلاحی فلسفی، اشاره به یک به یکِ اجزای تجزیه ناپذیر، چه متناهی و چه نامتناهی، که ماده را یا مرکب از آن یا تقسیم پذیر بدان دانند. دموکریتوس (= ذیمقراطیس) فیلسوف یونانی، جهان را تشکیل-یافته از مجموع ذراتی غیرقابل تقسیم می دانست و نظریه وی به نام نظریة اصحاب ذره و جزء مشهور شد. در طول اندیشة فلسفی از یونان باستان تا فلسفة اسلامی، قرائت ها و نظریات گوناگونی در این باب پرداخته شد که عمدة این نظریات عبارت بود از: ۱. چگونگی تشکل این ذرات بنابر قبول وجود این اجزاء؛ ۲. اثبات یا نفی این اجزاء. فلاسفه و متکلمان اسلامی، در قبول این نظریه دو قرائت کلی عرضه داشته اند: الف: در یک جسم، ذرات تقسیم نشدنی معتبر است و درنتیجه جزء تجزیه ناپذیر (جوهر فرد) موجود است. ب: در یک جسم، ذرات نامتناهی وجود دارد و این عدم متناهی به معنی قبول اصل جزء لایتجزا بوده است؛ حال این عدم متناهی یا بالقوه است یا بالفعل. به عبارت دیگر، اگر هر ذره ای در جسم، بنا بر ادلة ابطال جزءلایتجزا تقسیم پذیر باشد، اگرچه در ذهن و وهم تقسیم یابد، درنتیجه در یک جسم ذرات نامتناهی معتبر است. فلاسفه جهت ابطال جزء لایتجزا، براهین گوناگونی را بیان کرده اند، همچون برهان فروپاشی سنگ آسیاب، نفی دایره، برهان قطع و برهان تناسب.
wikijoo: جزء_لایتجزی

مترادف ها

atom (اسم)
اتم، هسته، ذره تجزیه ناپذیر، جوهر فرد، جزء لایتجزی، کوچکترین ذره
bound up (صفت)
جزء لایتجزی، مقید

فارسی به عربی

ذرة

پیشنهاد کاربران

بپرس