جرعه

یک تشته یا جرعه برابر با زمان قرار گرفتن تشت در ظرف بزرگتر تا غرق شدن کامل آن، در ظرف بزرگتر بوده است. ظرف تشته را به گونه ای می ساخته اند که یک شبانه روز حتما بر زمان مربوط به یک تشت آب قابل تقسیم است. در شهرستان بهاباد یک تشته آب برابر با 12 دقیقه است، در نتیجه یک شبانه روز شامل 120 تشته است:
( 24 * 60 ) / 12 = 120
هر ساعت برابر 5 تشته است:
24*5=120
مثلاً فردی که صاحب 10 تشته است یعنی مالک دو ساعت آب است.
از آنجایی که این واحد کوچک است از واحد طاق و شبانه روز هم استفاده می شد. واحد طاق از واحد شبانه روز کمتر است و به هر 60 تشته یک طاق گفته می شود ( 12 ساعت ) در نتیجه هر شبانه روز شامل دو طاق آب می شود.
شبانه روز :
واحد اندازه گیری زمان در قنات ( معادل 24 ساعت ) است .
طاق :
واحد اندازه گیری زمان که معادل نصف شبانه روز ( معادل 12 ساعت ) است .
نیم طاق :
واحد اندازه گیری زمان در قنات ( معادل 6 ساعت ) است.
لازم به ذکر است امروزه این روش در شهرستان بهاباد برای آب چاه های موتور نیز اجرا نمی شود و بر مبنای ساعت و دقیقه اعمال می شود.
مدار یا دور :
مدت زمان لازم برای استفاده همه سهامداران قنات از حقابه خود بر حسب شبانه روز را مدار یا دور قنات گویند. مثلاً مدار 15 یعنی در طول 15 روز همه از حقابه خود استفاده می کنند و روز شانزدهم دوباره مالکین بر اساس نوبت و میزان آبی که دارند می توانند آب خود را استفاده کنند بطور مثال اگر شخصی 4 تشنه آب در مدار 15 دارد یعنی در ماه می تواند 8 تشته استفاده کند که بعضاً با این جابه جایی ها سعی می شود میزان آب تجمیع گشته تا بتوان از آب استفاده بهتری کرد.
طاق سر :
طاق سر آغاز مدار آبیاری است.
طاق دار:
کسی که در فلان شبانه روز بیشترین میزان آب را داراست و مدیریت آب با اوست و مثلاً بقیه مالکان آن شبانه روز، آب را از ایشان دریافت می کنند.

چنانکه در رویه 54 و 55 از نبیگِ ( فرهنگِ سَنسکریت - فارسی ) - پوشینه دوم - آمده است:

شبانگاه آمدی مانند نخجیر
وز آن حوضه بخوردی شربتی شیر.
نظامی.
شه چونان پاره ٔ شبان را دید
شربتی آب خورد و دست کشید.
نظامی.
. . . سر در بیابان نهاد. . . تا تشنه و بیطاقت بچاهی برسید قومی برو گرد آمده هر شربت آبی به پشیزی همی آشامیدند. ( گلستان سعدی ) .
ما به یک شربت چنین بیخود شدیم
دیگران چندین قدح چون خورده اند؟