جدیدیسم ( به روسی: Джадидизм ) یا جدیدگرایی جنبشی مدرنیست و اصلاح طلب درون امپراتوری روسیه در اواخر سده ۱۹ و اوایل سده ۲۰ بود. در این دوران جدیدیست ها در برابر قدیمیست ها که مسلمانان محافظه کار روسیه بودند، به مبارزه می پرداختند.
... [مشاهده متن کامل]
جدیدیست ها تبلیغ می کردند که مسلمانان در امپراتوری روسیه وارد یک دوره از پوسیدگی شده اند و تنها می توانند با کسب دانش مدرن اروپایی اصلاح شوند. اگر چه تفاوت های قابل توجه ایدئولوژیک در درون این حرکت اجتماعی مشخص بود ولی آن ها در استفاده گسترده از رسانه های چاپی در ترویج پیام های خود را و دفاع از اصول جدید و روش مدرن تعلیم در مدارس رایج امپراتوری روسیه مشترک نقطه نظرهای مشترکی داشتند.
جدیدیست ها پس از پیشرفت های فراوان، در دوره استالین سرکوب شدند، اما بعد از سقوط اتحاد جماهیر شوروی به رسمیت شناخته شدند و در ازبکستان از آن ها قدردانی شد. جدیدیست ها به طور معمول خود را با اسامی ترکی نظیر Taraqqiparvarlar ( ترقی خواهان ) ، Ziyalilar ( روشنفکران ) یا به سادگی Yäşlär/Yoshlar ( جوانان ) می نامیدند.
جدیدیست ها اغلب افکار ضد روحانیت داشتند. بسیاری از علمای مخالف، جدیدیست ها را غیر اسلامی و بدعت آور می دانستند. بسیاری از جدیدیست ها علما را قدیمیست ( طرفداران روش های قدیمی ) می نامیدند و آن ها را نه تنها به بازدارنده های اصلاحات مدرن بلکه به عنوان فاسد قلمداد می کردند. اسماعیل گاسپرالی در اثر خود با نام الندا که در قاهره به چاپ رسانید، کارتونی را منتشر کرد که تجسم ملاها و شیوخ به عنوان موجوداتی شهوانی بود، که مانع از جایگاه برحق زنان به عنوان اعضای برابر جامعه می شوند و از حسن نیت و اعتماد مسلمانان سوء استفاده می کنند.
برای روشن شدن موضوع باید تأکید کرد که جدیدیست ها اظهار می کردند که علما به عنوان یک طبقه برای حفظ جامعهٔ مسلمان لازم بودند، اما در عین حال تبلیغ می کردند که علمایی که با نظرات جدیدیست ها مخالف اند با اسلام واقعی بیگانه اند.
یکی از اهداف اصلی جدیدیست ها اصلاحات در سیستم آموزشی بود. آن ها می خواستند مدارس جدید طرز تدریس کاملاً متفاوتی نسبت به مکتب های آن عصر داشته باشند.
سیستم تعلیمات سنتی تنها گزینه برای محصلان در آسیای میانه نبود، اما آن به مراتب محبوب تر از مدارس روس بود. در سال ۱۸۸۴ دولت تزاری در ترکستان مدارس «بومیان در روسیه» را تأسیس کرد. این مدارس به ترکیب تعلیم زبان روسی و درس تاریخ به شیوه مکتب ها و آموزش توسط معلمان بومی شروع کردند. بسیاری از معلمان بومی جدیدیست بودند، اما این مدارس به اندازه کافی گسترده نبودند که در بخش بزرگی از جمعیت به تحول فرهنگی که مورد نظر جدیدیست ها بود، برسند. با وجود این، حاکمان ولایات سعی داشتند که مطالبی را که در مکتب می توان انتظار تعلیم داشت در برنامه آموزشی این مدارس قرار دهند. در هر حال کودکان بسیار کمی به مدارس روسی می رفتند. به عنوان مثال در سال ۱۹۱۶ کمتر از ۳۰۰ مسلمان در مدارس بالاتر از ابتدایی آسیای میانه حضور داشتند.
... [مشاهده متن کامل]
جدیدیست ها تبلیغ می کردند که مسلمانان در امپراتوری روسیه وارد یک دوره از پوسیدگی شده اند و تنها می توانند با کسب دانش مدرن اروپایی اصلاح شوند. اگر چه تفاوت های قابل توجه ایدئولوژیک در درون این حرکت اجتماعی مشخص بود ولی آن ها در استفاده گسترده از رسانه های چاپی در ترویج پیام های خود را و دفاع از اصول جدید و روش مدرن تعلیم در مدارس رایج امپراتوری روسیه مشترک نقطه نظرهای مشترکی داشتند.
جدیدیست ها پس از پیشرفت های فراوان، در دوره استالین سرکوب شدند، اما بعد از سقوط اتحاد جماهیر شوروی به رسمیت شناخته شدند و در ازبکستان از آن ها قدردانی شد. جدیدیست ها به طور معمول خود را با اسامی ترکی نظیر Taraqqiparvarlar ( ترقی خواهان ) ، Ziyalilar ( روشنفکران ) یا به سادگی Yäşlär/Yoshlar ( جوانان ) می نامیدند.
جدیدیست ها اغلب افکار ضد روحانیت داشتند. بسیاری از علمای مخالف، جدیدیست ها را غیر اسلامی و بدعت آور می دانستند. بسیاری از جدیدیست ها علما را قدیمیست ( طرفداران روش های قدیمی ) می نامیدند و آن ها را نه تنها به بازدارنده های اصلاحات مدرن بلکه به عنوان فاسد قلمداد می کردند. اسماعیل گاسپرالی در اثر خود با نام الندا که در قاهره به چاپ رسانید، کارتونی را منتشر کرد که تجسم ملاها و شیوخ به عنوان موجوداتی شهوانی بود، که مانع از جایگاه برحق زنان به عنوان اعضای برابر جامعه می شوند و از حسن نیت و اعتماد مسلمانان سوء استفاده می کنند.
برای روشن شدن موضوع باید تأکید کرد که جدیدیست ها اظهار می کردند که علما به عنوان یک طبقه برای حفظ جامعهٔ مسلمان لازم بودند، اما در عین حال تبلیغ می کردند که علمایی که با نظرات جدیدیست ها مخالف اند با اسلام واقعی بیگانه اند.
یکی از اهداف اصلی جدیدیست ها اصلاحات در سیستم آموزشی بود. آن ها می خواستند مدارس جدید طرز تدریس کاملاً متفاوتی نسبت به مکتب های آن عصر داشته باشند.
سیستم تعلیمات سنتی تنها گزینه برای محصلان در آسیای میانه نبود، اما آن به مراتب محبوب تر از مدارس روس بود. در سال ۱۸۸۴ دولت تزاری در ترکستان مدارس «بومیان در روسیه» را تأسیس کرد. این مدارس به ترکیب تعلیم زبان روسی و درس تاریخ به شیوه مکتب ها و آموزش توسط معلمان بومی شروع کردند. بسیاری از معلمان بومی جدیدیست بودند، اما این مدارس به اندازه کافی گسترده نبودند که در بخش بزرگی از جمعیت به تحول فرهنگی که مورد نظر جدیدیست ها بود، برسند. با وجود این، حاکمان ولایات سعی داشتند که مطالبی را که در مکتب می توان انتظار تعلیم داشت در برنامه آموزشی این مدارس قرار دهند. در هر حال کودکان بسیار کمی به مدارس روسی می رفتند. به عنوان مثال در سال ۱۹۱۶ کمتر از ۳۰۰ مسلمان در مدارس بالاتر از ابتدایی آسیای میانه حضور داشتند.
