جَت، قوم
(یا: جات؛ جاط؛ جط؛ زُط) قوم بزرگ هندی، از اقوام قدیمی شمال غربی شبه قارۀ هند، ساکن پنجاب هند و پاکستان، ایالت راجستان هند، ایالت های سند و بلوچستان پاکستان، شرق و جنوب افغانستان، سیستان و بلوچستان ایران. این قوم ظاهراً منشأ سکایی داشته و طبق اخبار موجود، در قرون بسیار دور از آسیای میانه و حوالی رودخانۀ جیحون و اراضی شرقی دریای خزر مهاجرت کرده اند. اختلاط و ترکیب با اقوامی نظیر میدها، گوجرها، بلوچ ها و افغان ها، نقش مؤثری در گسترش جت ها داشته است. جَت های هند، زمانی از اشراف زمین دار به شمار می آمدند. اینان، مردمی کشاورز و دامدارند. شغل عمدۀ جت های ناحیۀ سند، شترداری بود. جَت ها پیرو سه مذهب هندو، اسلام و سیک هستند. سیک ها و هندوها پس از تقسیم شبه قاره و تشکیل دو کشور هند و پاکستان، از پنجاب غربی در پاکستان، به پنجاب شرقی در هندوستان مهاجرت کرده اند. بعضی از جَت ها، که نخستین مورخان مسلمان از آنان با نام زُط یاد کرده اند، از دورۀ ساسانیان در بعضی سواحل و جزایر خلیج فارس استقرار یافته، تدریجاً تا کوه پایه های حومۀ رامهرمز و در ناحیه ای که به نام آنان زُط خوانده می شد ساکن شدند. زُط های خوزستان ضمن نخستین پیروزی های اعراب مسلمان در اهواز به اسارت درآمدند. خلیفۀ دوم برای حفظ زراعت همگی آنان را به شرط پرداخت خراج آزاد کرد. جنگجویان مسلمان زُط همراه عبدالله بن عامر تا خراسان پیش رفتند. گروه هایی از زط ها در زمان معاویه و سپس ولید بن عبدالملک به سواحل شام و انطاکیه انتقال یافتند. گویا عبدالرحمن اوزاعی (۸۸ـ۱۵۷ق/۷۰۷ـ۷۷۴م) امام اهل شام و مغرب و مؤسس نخستین مذهب اهل سنت از همین مردم بوده است. محمد بن قاسم ثقفی، پس از جنگ های متعدد با جَت ها، ناحیۀ سند را فتح کرد. زط های عراق و خوزستان، پس از سال ها راهزنی در بطایح میان بصره و بغداد، در ۲۱۹ـ۲۲۰ق/۸۳۴ـ۸۳۵م مغلوب عجیف بن عنبه شدند. جَت های مولتان در ۴۱۷ق/۱۰۲۶م به جنگ و ستیز با قوای سلطان محمود غزنوی پرداختند و در ۴۱۸ق/۱۰۲۷م پس از جنگی سخت و خونین مغلوب قوای غزنوی شدند. تیمور لنگ در ۸۰۰ـ۸۰۱ق/۱۳۹۸ـ۱۳۹۹م ضمن جنگ های دهلی، بسیاری از جَت ها را کشت. شورش های مکرر جت های هندوستان برضد دولت بابری هندوستان به ویژه در قرون ۱۲ و ۱۳ق/۱۸ و ۱۹م سبب تضعیف آن دولت شد. جَت ها همچنین با دولت های ابدالی افغانستان و کلهری سند نیز در جنگ بودند. اینان در شورش بزرگ هندوستان بر ضد کمپانی هند شرقی در ۱۸۵۷ـ۱۸۵۸م/۱۲۷ـ۱۲۷۴ق شرکت نداشتند. جت های سیک در حوادث خونین ناشی از تقسیم شبه قارۀ هند به دو کشور هند و پاکستان و کشتارهای نواحی فیروزپور و امرتسر، قساوت های فراوانی از خود نشان دادند. جریان گسترش اسلام در میان جَت ها ناروشن است، اما احتمال می رود که نفوذ شیخ فرید الدین گنج شکر پاک پَتَنی، و همچنین کوشش های سیدجلال الدین سرخ بخاری و نواده اش سید جلال الدین حسین، مشهور به مخدوم جهانیان، و استقرار دولت بابری هندوستان تأثیر قابل ملاحظه ای در گرایش جَت ها به اسلام داشته است. جَت های ناحیۀ دیرۀ اسماعیلۀخان در پاکستان پیرو شیعۀ امامیه هستند. طبق سرشماری ۱۹۰۱م/۱۳۱۹ق در پنجاب، حدود ۴۸ درصد از جت ها پیرو مذهب هندو، ۳۲ درصد پیرو اسلام و ۲۰ درصد پیرو مذهب سیک بودند.
(یا: جات؛ جاط؛ جط؛ زُط) قوم بزرگ هندی، از اقوام قدیمی شمال غربی شبه قارۀ هند، ساکن پنجاب هند و پاکستان، ایالت راجستان هند، ایالت های سند و بلوچستان پاکستان، شرق و جنوب افغانستان، سیستان و بلوچستان ایران. این قوم ظاهراً منشأ سکایی داشته و طبق اخبار موجود، در قرون بسیار دور از آسیای میانه و حوالی رودخانۀ جیحون و اراضی شرقی دریای خزر مهاجرت کرده اند. اختلاط و ترکیب با اقوامی نظیر میدها، گوجرها، بلوچ ها و افغان ها، نقش مؤثری در گسترش جت ها داشته است. جَت های هند، زمانی از اشراف زمین دار به شمار می آمدند. اینان، مردمی کشاورز و دامدارند. شغل عمدۀ جت های ناحیۀ سند، شترداری بود. جَت ها پیرو سه مذهب هندو، اسلام و سیک هستند. سیک ها و هندوها پس از تقسیم شبه قاره و تشکیل دو کشور هند و پاکستان، از پنجاب غربی در پاکستان، به پنجاب شرقی در هندوستان مهاجرت کرده اند. بعضی از جَت ها، که نخستین مورخان مسلمان از آنان با نام زُط یاد کرده اند، از دورۀ ساسانیان در بعضی سواحل و جزایر خلیج فارس استقرار یافته، تدریجاً تا کوه پایه های حومۀ رامهرمز و در ناحیه ای که به نام آنان زُط خوانده می شد ساکن شدند. زُط های خوزستان ضمن نخستین پیروزی های اعراب مسلمان در اهواز به اسارت درآمدند. خلیفۀ دوم برای حفظ زراعت همگی آنان را به شرط پرداخت خراج آزاد کرد. جنگجویان مسلمان زُط همراه عبدالله بن عامر تا خراسان پیش رفتند. گروه هایی از زط ها در زمان معاویه و سپس ولید بن عبدالملک به سواحل شام و انطاکیه انتقال یافتند. گویا عبدالرحمن اوزاعی (۸۸ـ۱۵۷ق/۷۰۷ـ۷۷۴م) امام اهل شام و مغرب و مؤسس نخستین مذهب اهل سنت از همین مردم بوده است. محمد بن قاسم ثقفی، پس از جنگ های متعدد با جَت ها، ناحیۀ سند را فتح کرد. زط های عراق و خوزستان، پس از سال ها راهزنی در بطایح میان بصره و بغداد، در ۲۱۹ـ۲۲۰ق/۸۳۴ـ۸۳۵م مغلوب عجیف بن عنبه شدند. جَت های مولتان در ۴۱۷ق/۱۰۲۶م به جنگ و ستیز با قوای سلطان محمود غزنوی پرداختند و در ۴۱۸ق/۱۰۲۷م پس از جنگی سخت و خونین مغلوب قوای غزنوی شدند. تیمور لنگ در ۸۰۰ـ۸۰۱ق/۱۳۹۸ـ۱۳۹۹م ضمن جنگ های دهلی، بسیاری از جَت ها را کشت. شورش های مکرر جت های هندوستان برضد دولت بابری هندوستان به ویژه در قرون ۱۲ و ۱۳ق/۱۸ و ۱۹م سبب تضعیف آن دولت شد. جَت ها همچنین با دولت های ابدالی افغانستان و کلهری سند نیز در جنگ بودند. اینان در شورش بزرگ هندوستان بر ضد کمپانی هند شرقی در ۱۸۵۷ـ۱۸۵۸م/۱۲۷ـ۱۲۷۴ق شرکت نداشتند. جت های سیک در حوادث خونین ناشی از تقسیم شبه قارۀ هند به دو کشور هند و پاکستان و کشتارهای نواحی فیروزپور و امرتسر، قساوت های فراوانی از خود نشان دادند. جریان گسترش اسلام در میان جَت ها ناروشن است، اما احتمال می رود که نفوذ شیخ فرید الدین گنج شکر پاک پَتَنی، و همچنین کوشش های سیدجلال الدین سرخ بخاری و نواده اش سید جلال الدین حسین، مشهور به مخدوم جهانیان، و استقرار دولت بابری هندوستان تأثیر قابل ملاحظه ای در گرایش جَت ها به اسلام داشته است. جَت های ناحیۀ دیرۀ اسماعیلۀخان در پاکستان پیرو شیعۀ امامیه هستند. طبق سرشماری ۱۹۰۱م/۱۳۱۹ق در پنجاب، حدود ۴۸ درصد از جت ها پیرو مذهب هندو، ۳۲ درصد پیرو اسلام و ۲۰ درصد پیرو مذهب سیک بودند.
wikijoo: جت،_قوم