جبل

[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از دائره المعارف لغات قرآن کریم(نثر طوبی) است
جبل به معنی کوه است و جمع آن جبال در قرآن استعمال شده است:
در آفرینش کوه مصلحت بسیار است از جمله آنکه در جایهای بلند زمین هوا سردتر است و یخ و برف دیری می ماند و به تدریج آب می شود و رودها و چشمه های آب هنگام گرما و تابستان روان می گردد. اگر کوه نبود و برف را نگاه نمی داشت در فصل تابستان آب نبود و مردم از تشنگی هلاک می شدند.
دیگر آنکه کوهها از جنس طبقات عمیق درون زمین است سطح روی زمین که ما در آن زندگی می کنیم آماده کشت و زرغ و بناء و معیشت انسان و حیوان می باشد و معادن و اجسام دیگر که ما نیازمند آنهائیم و مانع کشت است مانند آهن و گوگرد و زاج و نمک و مس و نقره و طلا و غیر آن هزاران متر از سطح زمین پائین ترند کوهها مثل آنکه از باطن زمین برجسته اند آن معادن را با خود بالا آورده و مردم در رگه های کوه حوائج خویش را می یابند.
سیم آنکه باطن زمین از فرط حرارت گداخته است و هر چه در آنجا است مایع و اگر اجسام سخت مانند کوه و ریشه های آن که در زیر خاک در هم تنیده نبودند، پیوسته زمین در زیر پای مردم می لغزید و قسمتی از آن در ماده گداخته درونی فرومی رفت و قسمت دیگر برمی جست.
این زلزله که گاه گاه در اندک مساحتی مشاهد می کنیم اگر صلابت کوهها نبود همیشه در همه جا اتفاق می افتاد، بسیار سخت تر از این روی خداوند کوهها را تشبیه به میخ کرد.
در قیامت که همه چیز دیگرگون میشود کوه که در صلابت و ثبات مثل است سست و پراکنده و از هم پاشیده می شود و به جای ثبات به راه می افتد و می جنبد.
«یوم تکون الجبال کالعهن» کوهها مانند پشم زده، یا «کثیبا مهیلا» یا تل ریک نرم میشوند «یوم نسیر الجبال فتری الارض بارزة» روزی که کوهها را برانیم و براه اندازیم و تو زمین را بینی از زیر کوهها بیرون آمده.

[ویکی الکتاب] معنی جَبَلِ: کوه
معنی زَفِیرٌ: نعره دردناک - ناله حسرت بار(در مجمع البیان گفته زفیر ، به معنی ابتدای عرعر خران و شهیق به معنای آخر آن است . و در کشاف گفته : زفیر به معنای کشیدن نفس و شهیق به معنای برگرداندن آن است . و راغب در مفردات گفته : زفیر به معنای نفس کشیدن پی در پی است ، به...
معنی شَهِیقٌ: عربده و فریاد هولناک و دلخراش (در مجمع البیان گفته زفیر ، به معنی ابتدای عرعر خران و شهیق به معنای آخر آن است . و در کشاف گفته : زفیر به معنای کشیدن نفس و شهیق به معنای برگرداندن آن است . و راغب در مفردات گفته : زفیر به معنای نفس کشیدن پی در پی است ،...
تکرار در قرآن: ۴۱(بار)
کوه. به زودی به کوهی لاحق می‏شوم مرا از آب (طوفان) حفظ می‏کند. جمع آن اجبال و جبال است ولی در قرآن فقط دوّمی به کار رفته نحو . آنچه قرآن درباره کوهها به قرار ذیل است: کوهها میخ‏های زمین اند در قرآن مجید می‏خئانیم: آیا زمین را گسترده و کوهها را میخها قرار ندادیم؟ و ایضاً . رواسی جمع راسیه به معنی ثابت و محکم و «تمید» از «مید» به معنی میل و اضطراب است یعنی در زمین کوههای ثابت و محکم افکند تا شما را میل ندهد و این سو و آن سو نیندازد و مضطرب نکند، میل و اضطراب مردم در صورتی است که زمین خودش مائل و مضطرب و لرزان باشد، در نهج البلاغه آن کتاب عظیم الشأن و مجهول مانده، فرموده «وَوَتَّدَ بِالْصُّخُورِ مَیَدانَ اَرْضِهِ» خطبه اوّل یعنی لرزه و اضطراب و میل زمین را با سنگها میخکوب کرد. آیات صریح اند در اینکه کوهها میخهای زمین و مانع لرزیدن و مضطرب شدن آن اند . مراد از این اضطراب و لرزه در صورت نبودن کوهها چیست؟ می‏گویند: از پوسته زمین هر چه پائین‏تر برویم با افزایش یکنواخت حرارت رو به رو خواهیم بود در عمیق‏ترین معدن طلای جهان در آفریقای جنوبی دیواره‏های معدن به اندازه‏ای داغ است که دستگاه سرد کن آن چهل میلیون ریال خرج دارد تا کار را در اعماق معدن برای کارگران تحمّل‏پذیر کند اگر افزایش حرارت را در اعماق ادامه دهیم در عمق پنجاه کیلومتر، درجه حرارت به هزار و پانصد خواهد رسید که محلّ ذوب شدن سنگهاست با وجود این به علّت فشار شدید نزدیک به دو هزار اتمسفر که در این عمق حکم فرماست موّاد و سنگها سیّال نمی‏شوند بلکه خاصیّت پلاستیکی بدست می‏آورندکه گاهی در قشرهای نازک حرکت کرده و در اثر کم شدن به صورت مذاب در آمده و در شکل آتشفشان بیرون می‏ریزند معمولا پذیرفته شده که هسته و مرکز زمین بعد از پنجاه کیلومتر عمق به مرکز اصلی نرسیده دارای دو هزار درجه حرارت می‏شود و آن از درجه ذوب آهن که هزار و پانصد و سی و پنج است بیشتر می‏باشد. از عمق 3000 کیلومتر هسته آهنی زمین شروع می‏شود که درجه حرارت آن چهار هزار و درجه فشار در حدود دو میلیون اتمسفر است در گذشته می‏گفتند مرکز زمین مذاب است بعدها گفتند در آن فشار عجیب، مذاب نمی‏تواند باشد بلکه مرکز آن در اثر حرارت و فشار پلاستیکی و قابل ارتجاع است و در قشرهای نازک زمین که بع بالا می‏آید به تدریج از فشار کاسته شده به صورت مذاب آمده و آتشفشان به وجود می‏آید . به هر حال مرکز زمین مثل پوسته آن جامد نیست و پوسته آن نسبت به مرکز، مثل پوسته تخم مرغ است نسبت به درون آن، زمین با حرکتهای وضعی و انتقالی و محوری و سایر حرکتهای دیگریکه دارد اگر کوهها نمی‏بود مرتباً پوسته آن که روی هسته پلاستیکی زمین قرار گرفته به این سو و آن سو میلغزید و زندگی را غیر ممکن میساخت و چه بسا که پوسته پاره می‏شد، و این کوهها هستند که از هر طرف سر به آسمان کشیده و چند مقابل آن در زیر زمین ریشه دوانیده و از هر طرف پوسته زمین را به زنجیر کشیده و آن را بر روی هسته میخکوب کرده‏اند . نا گفته نماند ریشه کوهها در زیر زمین چند مقابل ارتفاع آنها روی زمین است و نیز نا گفته نماند که کوهها فقط بر روی قارّه‏ها نیستند بلکه در زیر دریاها و کف اقیانوس‏ها نیز کوههای بسیار وجود دارد بلکه درازترین سلسله جبال در زیر آبها پنهان است مثلا سلسله جبال اطلس میانه از ایسلند شردع شده و به سوی قطب جنوب ادامه دارد، این سلسله جبال که به شکل حرف انگلیسی «s» است در حدود بیست هزار کیلومتر طول دارد و بیشتر قلّه‏های آن با سطح آب نیم تا یک میل فاصله دارد (دریا دیار عجائب). در مجله مکتب اسلام شماره 8 سال 13 صفحه 68 مقله مفصل و علمی درباره لنگر بودن کوهها هست که بسیار مفید و قابل دقت است. در آنجا هست که طوفانهای روی کره زمین سرعت حرکت آن را کم و زیاد می کنند مثلا در طول 50 کیلومتر طوفان اگر بلندی کوهها را 2 کیلومتر در نظر بگیریم نسبت به جهت طوفان، 86 میلی متر در ثانیه از سرعت حرکت زمین کاسته یا به آن اضافه می‏شود این افزایش گرچه نا چیز است ولی لرزش و ضربه آن به اندازه انفجار ناگهانی شصا نه میلیون عدد بمب هیدروژنی دریف 50 مگاتن است (بمب هیدروژنی ردیف 50 مگا تن برابر 2500 عدد بمب اتمی است که در هیروشیمای ژاپن مصرف شد) اگر هنگام وقوع طوفانهای وحشتناک، زمین گرفتار این ضربه‏ها می‏شد همه چیز و آثار حیات از بین می‏رفت. ضربه‏های مخوف کوهها اند که به شکل کامل چرخ لنگری تغییرات ناگهانی سرعت تبدیل می‏کنند. این تحقیق با کلمه «اَنْ تَمیدَبِکُمْ» خیلی مناسب است . این است معنی آیاتی که می‏گوید: کوهها را میخها قرار دادیم و کوهها برای آن است که زمین از اضطراب و لرزه بازماند و اللّه العالم. کوهها خدا را تسبیح می‏کنند به صریح قرآن همه چیز خدا را تسبیح می‏کند و ما مردم تسبیح آنها را نمی‏فهمیم بنابرایم باید گفت همه چیز نسبت به خدا شعور دارد و خدا را تسبیح می‏کند و او را می‏شناسد،و تقسیم موجودات به زنده و مرده نسبت به ما است نه نسبت به خدا. کوهها را مسخّر کردیم که با داود تسبیح می‏کردند همچنین مرغان . آیا ندانسته‏ای که آنکه در آسمانها و زمین است و همچنین آفتاب و ماه و ستارگان و کوهها به خدا سجده می‏کنند. . آیات شریفه در تسبیح کوهها و هم آواز شدن با داود صریح اند ولی آیا صدای تسبیح آنها را دیگران هم غیر از داود می‏شنیدند و می‏فهمیدند؟ خدا می‏داند، آیه راجع به شعور و درک کوهها نیبت به خدا کاملا روشن است و لازم نیست بگوئیم: اگر قرآن به کوه نازل میشد و مانند بشر درک و شعور میداشت خاشع و متصدّع می‏شد. ما نمی‏توانیم موجودات خدا را نسبت به خدا کور و کر و لال بدانیم حال آنکه آیه امانت می‏گوید آنها از قبول امانت خودداری کرده و ترسیدند، این بیان فقط درباره ذی شعور گفته می‏شود آیه این است و جمله «وَلکنْ لا تَفْقَهونَ تَسْبیحَهُمْ» در سوره اسراء می‏رساند که تسبیح آنها برای ما قابل درک نیست و اگر تسبیح تکوینی و دلالت اثر بر مؤثّر باشد آن قابل فهم و درک است پس تسبیح آنها نوع دیگری است. کوهها در قیامت ریز ریز و سراب می‏شوند. کوهها در آینده قیامت ریز ریز می‏گردند، کوبیده می‏شوند، به صورت پشم رنگارنگ حلّاجی شده در می‏آیند غبار و روان می‏گردند علّت این تغییرات تا حدّی در کتاب معاد از نظر قرآن و علم به قلم نگارنده روشن شده است . نسف: ریز ریز شدن و پراکنده شدن است بسّ کوبیده شدن و نرم شدن است یعنی آنگاه که به طرز تخصوصی بلرزد و کوهها کوبیده می‏شوند کوبیده شدن عجیبی پس غبار پراکنده می‏گردند. عهن: پشم رنگارنگ، منفوش حلّاجی شده. کوهها دارای رنگهای مختلف اند از قبیل سیاه، زرد، سرخ غیره روز قیامت که به صورت غبار و سراب در آمدند قهراً رنگشان را حفظ خواهند کرد علی هذا مثل پشم الوان و حلّاجی شده خواهند بود. آیات دیگری نیز در این زمینه آمده از قبیل سوره نباء آیه 20، حاقّه 14، مزمّل 14، مرسلات 10 و غیره. این آیه نیز در خور دقت است . ظاهر آیه آنست که کوهها با آنکه جامد به نظر می‏رسند مانند ابرها در جریان اند آیه قبلی و بعدی این آیه هر دو درباره قیامت است لذا بعضی از بزرگان آن را راجع به قیامت دانسته و جمله «تَحْسَبُها جامِدَةً» راحالیکه یا معترضه گرفته و گوید: فعلا آنهارا جامد گمان می‏کنی ولی روز قیامت آنها را جامد آنها را در حالی می‏بینی که مانند ابرها درآسمان روان اند. علی هذا ظرف «تَحْسَبُها جامِدَةً» دنیا و ظرف «تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ» و «تری» قیامت است. آن وقت درباره «صُنْعَ اللّهِ الَّذی اَتْقَنَ کُلَّ شَی‏ءٍ» که بعد از سراب شدن کوهها و تخریب عالم آمده، فرموده: وقوع آخرت و انهدام دنیا، تکمیل و اتقان دنیاست و در اخر گفته: در این باره دو قول دیگر هست یکی آنکه آیه راجع به حرکت جوهری است و اینکه تمام اشیاء به جوهرهایشان حرکت می‏کنند تا انتهای وجودشان و آن حشر و رجوع آنها به سوی خداست، دیگری آنکه آیه راجع به حرکت انتقالی زمین است. آنگاه قول اوّل را به قرینه «تَحْسَبُها جامِدَةً» مناسب دانسته و درباره قول دوّم فرموده: آن نسبت به نفس آیه از آیه ما قبل و ما بعد که درباره قیامت است بریده می‏شود همچنین از ذیل آیه که «اِنَّهُ خَبیرٌ بِما تَعْمَلونَ» است قطع می‏گردد. به نظر نگارنده فرمایش ایشان از چند جهت قابل خدشه است: الف: اگر «تَحْسَبَها جامِدَةً» راجع به دنیا و «تری» و «تَمُرُّ السَّحاب» راجع به قیامت بود لازم بود «تَریها جامِدَةً»یا نظیر آن بگوید زیرا کوهها را واقعاً جامد می‏بینم نه اینکه جامد گمان می‏کنیم خلاصه به گمان محلّی نیست زیرا آن یقینی است وانگهی ظرف در جمله «تَحْسَبُ وَ تَری» را دنیاو آخرت دانستن مشکل است و علی الظاهر هر دو راجع به دنیاست چنانکه خواهیم گفت. ب: اگر «تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ» راجع به آخرت می‏بود باید گفته می‏شد «قَهْرُ اللّهِ الَّذی یَفْنی کُلَّ شَیْ‏ءِ» نه اینکه «صُنْعَ اللّهِ الَّذی اَتْقَنَ» زیرا وقوع قیامت هر چه باشد انهدام و فنای دنیاست لذا مناسب نمی‏آید اوّل بفرماید کوهها سراب و غبار می‏شوند و نظم و محکمی خود را از دست می‏دهند و بلا فاصله بگوید:«صُنْعَ اللّهِ الَّذی اَتْقَنَ کُلَّ شَی‏ءٍ» گر چه وقوع آخرت تکمیل دنیاست . ج: آیه فقط درباره کوههاست و حرکت آنها را بیان می‏کند بسیار مشکل است از آیه این جمله را «وَ اِنَّ الْاشْیاءَ کَالْجِبالِ تَتَحَرَّکُ بِجَوْهَرِها...» استفاده کنیم و جبال را مشبّه به قرار بدهیم چنانکه با دقّت روشن خواهد شد. ولی ملاصدرا چنانکه گفته شده حرکت جوهری را از این آیه شریفه راجع به دنیاست و میفرماید: کوهها با آنکه شما آنها را جامد و بی حرکت میدانید کانند ابرها حرکت می‏کنند. اگر گویند در این صورت چرا این آیه میان دو آیه قیامت واقع شده است؟ گوئیم در آن اشکالی نیست زیرا آیه‏ای داریم که در میان آیه دیگربه طور جمله معترضه آمده، چنین است. پیداست که آیه «الیوم» مربوط به مطلب دیگر است و به نقل شیعه و سنّی در غدیر خم درباره ولایت علی علیه السلام نازل شده است در آیه ما نحن فیه هم همینطور است و می‏شود گفت که این آیه در قبل و یا بعد از آیات قیامت بوده و در صدر اوّل هنگام نوشتن قرآن چنین شده است . اگر گویند: آن وقت جمله «اِنَّهُ خَبیرٌ بِما تَفْعَونَ» چه تناسبی با صدر آیه که حرکت کوههاست می‏تواند داشته باشد؟ گوئیم شاید منظور آنست همانطور که خدا هر چیز را متقن و محکم گردانیده قهراً به هر چیز بودن است، آن خدائیکه به همه چیز داناست از کارها و اعمال شما نیز آگاه است . اکنون باید دید مراد از مرور جبال چیست؟ ممکن است مراد آن باشد که پوسته جامد زمین بر روی هسته آن حرکت می‏کند لذا کوهها نیز به متابعت آن حرکت می‏کنند مانند حرکت ابرها، کره‏ای را فرض کنید که در میان کره اندرونی ثابت و کره بیرونی به طور حرکت وضعی به دور آن می‏گردد، همینطور پوسته زمین بر روی هسته پلاستیکی آن می‏گردد. دانشمندان فعلی راجع به این حقیقت در کتابهای علمی مطالبی بیان داشته‏اند (مادّه، زمین و آسمان ص 405). ممکن است مراد حرکت وضعی و انتقالی زمین باشد که در هر دو، کوهها نیز بالنّبع دوانند. اگر گوئی کوهها با حرکت زمین بسیار سریع حرکت انتقالی سرعت آن بیشتر از 29 کیلومتر در ثانیه است در این صورت چطور به حرکت ابرها تشبیه شده که نسبت به آن بطئی وکند است . گوئیم: شاید تشبیه در نا محسوس بودن حرکت است نه در سرعت آن زیرا حرکت ابرها اغلب نا محسوس است ولی میدانیم که حرکت می‏کنند این است آنچه به نظر ما آمده با وجود اینها وقوع آیه میان دو آیه قیامت مؤیّد احتمال اوّل است .

جبل (ترکمنستان). جبل ( به ترکمنی: Jebel، جبل ) یک منطقهٔ مسکونی در ترکمنستان است که در ولایت بلخان واقع شده است. [ ۱] [ ۲]