جُبّائی، ابوعلی محمد (خوزستان ۲۳۵ـ بغداد ۳۰۳ق)
متکلم معتزلی و مؤسس فرقۀ جُبّائیه. پس از فراگیری مقدمات به بصره رفت و نزد علمایی بنام، از جمله ابویوسف یعقوب بصری، درس خواند. ابوعلی از معتزلۀ بصره است و در روزگار خویش شیخ معتزله به شمار می رفت. علم کلام را بر طالبان آن آسان کرد. در ردّ ابن راوندی و نَظّام معتزلی رسالاتی تألیف کرد. مردی زاهد و فقیه بود و پس از ابوالهُذَیل عَلّاف از بزرگ ترین علمای کلام معتزله به شمار می رود. ابوالحسن اشعری شاگرد و پسرخواندۀ او بود که از وی جدا شد و در رد ابوعلی و سایر معتزله رسالاتی نوشت. ابوعلی در پاره ای از عقاید با معتزلی ها اختلاف داشت. ابوهاشم جبایی پسرش بود. پیکر وی را در بُستان در آرامگاه خانوادگی اش به خاک سپردند. ابوعلی تفسیری به فارسی بر قرآن نوشته که نمانده است. از دیگر آثارش: کتاب المخلوق؛ کتاب متشابهُ القرآن.
متکلم معتزلی و مؤسس فرقۀ جُبّائیه. پس از فراگیری مقدمات به بصره رفت و نزد علمایی بنام، از جمله ابویوسف یعقوب بصری، درس خواند. ابوعلی از معتزلۀ بصره است و در روزگار خویش شیخ معتزله به شمار می رفت. علم کلام را بر طالبان آن آسان کرد. در ردّ ابن راوندی و نَظّام معتزلی رسالاتی تألیف کرد. مردی زاهد و فقیه بود و پس از ابوالهُذَیل عَلّاف از بزرگ ترین علمای کلام معتزله به شمار می رود. ابوالحسن اشعری شاگرد و پسرخواندۀ او بود که از وی جدا شد و در رد ابوعلی و سایر معتزله رسالاتی نوشت. ابوعلی در پاره ای از عقاید با معتزلی ها اختلاف داشت. ابوهاشم جبایی پسرش بود. پیکر وی را در بُستان در آرامگاه خانوادگی اش به خاک سپردند. ابوعلی تفسیری به فارسی بر قرآن نوشته که نمانده است. از دیگر آثارش: کتاب المخلوق؛ کتاب متشابهُ القرآن.