جایگاه علم کلام

[ویکی فقه] از جمله علوم اسلامی، علم کلام و مباحث کلامی می باشد. علم کلام در نزد ائمه امامیه (علیهم السّلام) از آن چنان اهمیتی برخوردار بوده است که ایشان نه تنها خود به بحث و تجزیه و تحلیل مسائل کلامی می پرداختند، گروهی را نیز در مکتب خود برای بحث های اعتقادی تربیت می کردند.
قرآن کریم علوّ مقام عالمان را با عبارتی ویژه بیان نموده و فرموده است: «یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذِینَ اُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ» خداوند مقام مؤمنان را بالا می برد و به عالمان درجاتی اعطا می کند.ارشاد جاهلان و منحرفان از چنان اهمیّت و ارزشی برخوردار است که رسول گرامی (صلّی الله علیه وآله ) به علی (علیه السّلام) می فرماید: اگر فردی را به راه راست ایمان هدایت نمایی، نزد خداوند از تمام آنچه در دایره شعاع خورشید قرار دارد برتر است. "وَ اَیْمُ اللهِ لَئِنْ یَهْدِی اللهُ عَزَّوَجَلَّ عَلی یَدَیْکَ رَجُلاً خَیرٌ لَکَ مِمّا طَلَعَتْ عَلَیهِ الشَّمْسُ وَ غَرِبَتْ". چنان که بیان گردید پاسداری از سنگرهای اعتقادی، جهاد بزرگ در راه خدا است و این دو از شئونات پیامبران و اوصیاء آنان می باشد. نیازمندی دیگر علوم دینی به علم کلام نیز دلیل دیگری بر اهمیت این علم است.بنابراین، متکلمان راستین پرچمداران دفاع از مرزهای اعتقادی اسلام بوده و عهده دار رسالت تبلیغی و ارشادی پیامبران می باشند. و این منصب بار سنگینی از مسئولیت را بر دوش آنان می گذارد که هر گاه با تعهد لازم به انجام آن همّت گمارند، پاداشی عظیم را از جانب خداوند بزرگ دریافت خواهند نمود.
اهل بیت و علم کلام
مطالعه تاریخ اسلام و متفکران اسلامی گویای این واقعیت است که علم کلام در گذشته، مورد اهتمام و عنایت مسلمانان بوده و در نتیجه رجال علمی بلند آوازه ای از متکلمان اسلامی را به جامعه اسلامی تحویل داده است و از این رهگذر آثار ارزشمندی از آنان بر جای مانده که از میراث های گران بهای فکری و دینی به شمار می روند.در دوران حیات امام باقر و امام صادق (علیه السّلام) که به عللی زمینه مناسب برای احیای تفکر دینی فراهم آمد، این دو آموزگار الهی، دانشمندان برجسته ای را در رشته های مختلف علوم دینی و غیر دینی تربیت نمودند که در میان آنان متکلمان از منزلت ویژه ای برخوردار بودند، تا آنجا که امام صادق (علیه السّلام) هشام بن حکم را در میان عده ای از اصحاب خود که هشام جوان ترین آنان بود، بیش از دیگران تکریم نموده فرمود: «هذا ناصرنا بقلبه و لسانه و یده». هشام می گوید: امام صادق (علیه السّلام) درباره «ابن طیار» از من پرسید، گفتم: از دنیا رفت، امام (علیه السّلام) فرمود: خداوند او را رحمت کند و مسرور سازد، وی از مدافعان سرسخت مکتب ما اهل بیت بود. و نضر بن صباح گوید: امام صادق (علیه السّلام) به عبدالرحمن بن حجاج می فرمود: با مردم مدینه تکلم کن (به بحث های کلامی بپرداز) زیرا من دوست دارم در میان رجال شیعه مانند تو دیده شود.
برتری علم کلام
متفکر فرزانه شهید مطهری در این باره کلامی دارد که یادآوری آن در این جا مناسب است، گفته است: «ائمه اهل البیت (علیهم السّلام) نه تنها خود به بحث و تجزیه و تحلیل مسائل کلامی می پرداختند، گروهی را نیز در مکتب خود برای بحث های اعتقادی تربیت می کردند، هشام بن الحکم همه برجستگی اش در علم کلام بود، نه در فقه یا حدیث یا تفسیر. امام صادق (علیه السّلام) او را که در آن وقت جوانی نو خط بود از سایر اصحابش بیشتر گرامی می داشت و او را بالا دست دیگران می نشاند، همگان در تفسیر این عمل اتفاق نظر دارند که این تجلیل ها فقط به علت متکلم بودن هشام بوده است. امام صادق (علیه السّلام) با مقدم داشتن هشام متکلم بر ارباب فقه و حدیث، در حقیقت می خواسته است ارزش بحث های اعتقادی را بالا برد و کلام را بالا دست فقه و حدیث بنشاند. بدیهی است که این گونه رفتارهای ائمه اطهار تاثیر بسزایی در ترویج علم کلام داشته و در اینکه عقل شیعی از ابتدا عقل کلامی و فلسفی گردد».
مهجوریت علم کلام در حوزه ها
...