جانیان یا اشترخانیان نام سلسله ای است که در قرن های ۱۷ و ۱۸ میلادی مقارن ۱۰۰۷ تا ۱۱۹۹ که بر مناطق بخارا و ماوراء النهر حکومت می کردند. نسب این سلسله به جان بیک یا جانی بیک، پسر یارمحمد، می رسد. یارمحمد امیرزاده ای از خانات اَسْتَراخان/هشترخان ( حاجی طرخان ) و از اعقاب جوجی، پسر چنگیز خان، بود. مؤسس این خاندان شخصی به نام باقی محمد خان بود. آنچه که مهم می باشد نقش این خانان در روشن سازی تاریخ آسیای میانه و اقتدار آنان در منطقه ماورالنهر در عصر صفوی است که برای نمونه می توان اشاره داشت به درگیری سپاه شاه عباس صفوی با سپاه باقی محمدخان و عقب نشینی آنان از این منطقه و این خاندان سعی داشتند که با سپاه صفوی درگیر نشوند که ازجمله حمله ورشدن سپاه صفوی به شهر قندوز و عدم درگیری با سپاه صفوی در بازپس گیری شهر و بازگشت سپاه صفوی از این منطقه و آنچه مورخین اشاره دارند این است که خانان اشترخانی بخصوص باقی محمد خان سعی در رابطه دوستانه با دربار صفوی داشتند برای تحکیم قدرت حکومت خود در منطقه دست نیاز به سوی آنان داشت که مرگ به او امان نداد و جانشینی او برادرش ولی محمد خان بود که مردی لایق در نظام حکومتی نبود و در امر اداره حکومت سست بود و امارت بلخ را به شاه بیگ کوکتاش به طور کامل واگذار کرد. با لشکرکشی سپاه امام قلی خان برادر ولی محمد خان به امارت بخارا، ولی محمد خان به دربار صفوی پناهنده شد و با کمک سپاه صفوی توانست امارت بخارا را بازپس گیرد. وی با کشتاری که در بخارا راه انداخت منجر به سست شدن پایه های حکومت شد و در نهایت با شکست از سپاه امام قلی عمر حکومت او در سال ۱۰۲۰ در سمرقند پایان پذیرفت.
... [مشاهده متن کامل]
در ۱۰۰۷ ازبکهای اشترخانی جای شیبانیان را گرفتند. در ۱۱۵۳ نادرشاه بخارا را تصرف کرد و اشترخانیان تا ۱۱۶۰ که نادرشاه کشته شد، خراجگزار ایران بودند. در ۱۱۵۳ محمد رحیم بی، ابوالفیض خان اشترخانی را به قتل رساند و پایه گذار سلسله مَنْغیت در بخارا شد.
در حدود سال های ۹۶۲ قمری/۱۵۵۴ میلادی، با حمله روس ها به هشترخان و تصرف آن، یارمحمد به همراه پسرش، جان، به ماوراءالنهر گریخت. یارمحمد ابتدا به دربار پسر عموی خود حاجم خان، والی اورگنج، رفت اما به سبب رفتار نامهربانانه حاجم خان، به دربار اسکندر شیبانی ( حکومت: ۹۶۸–۹۹۱ ) در بخارا پناه برد. اسکندر شیبانی به گرمی از ایشان استقبال کرد و دخترش، زهرا خانم، را به ازدواج جان درآورد. ثمره این پیوند، یک دختر و چهار پسر به نامهای دین محمد مشهور به یتیم سلطان، باقی محمد، ولی محمد و پاینده سلطان بود.
... [مشاهده متن کامل]
در ۱۰۰۷ ازبکهای اشترخانی جای شیبانیان را گرفتند. در ۱۱۵۳ نادرشاه بخارا را تصرف کرد و اشترخانیان تا ۱۱۶۰ که نادرشاه کشته شد، خراجگزار ایران بودند. در ۱۱۵۳ محمد رحیم بی، ابوالفیض خان اشترخانی را به قتل رساند و پایه گذار سلسله مَنْغیت در بخارا شد.
در حدود سال های ۹۶۲ قمری/۱۵۵۴ میلادی، با حمله روس ها به هشترخان و تصرف آن، یارمحمد به همراه پسرش، جان، به ماوراءالنهر گریخت. یارمحمد ابتدا به دربار پسر عموی خود حاجم خان، والی اورگنج، رفت اما به سبب رفتار نامهربانانه حاجم خان، به دربار اسکندر شیبانی ( حکومت: ۹۶۸–۹۹۱ ) در بخارا پناه برد. اسکندر شیبانی به گرمی از ایشان استقبال کرد و دخترش، زهرا خانم، را به ازدواج جان درآورد. ثمره این پیوند، یک دختر و چهار پسر به نامهای دین محمد مشهور به یتیم سلطان، باقی محمد، ولی محمد و پاینده سلطان بود.
