جان

[ویکی فقه] جان به معنای نَفْس (روح) هر موجود جاندار می باشد و از آن در بابهایی نظیر حج، جهاد، اطعمه و اشربه، حدود و قصاص سخن گفته اند.
به روحی که در کالبد جاندار دمیده شده و موجب زنده ماندن او است، جان گویند.
احکام جان
حیات جسم آدمی بسته به جان او است. حفظ جان واجب و در معرض نابودی قرار دادن آن حرام می باشد؛ بلکه به جهت اهمیت ویژه آن، ترک واجب یا فعل حرام در راستای حفظ جان، جایز، بلکه واجب است؛ بدین جهت، خوردن مردار در صورت توقّف حفظ جان بر آن واجب است ؛ چنان که تقیه هنگام ترس بر جان واجب می شود .
از شرایط وجوب حج، تحقق استطاعت سَرْبی، یعنی برخوردار بودن راه و مقصد از امنیت لازم و عدم احساس خطر بر جان است .
دفاع در برابر مهاجمی که قصد جان آدمی کرده، جایز، بلکه با توقّف حفظ جان بر آن، واجب است و در صورت عدم توانایی بر دفاع، فرار واجب خواهد بود.
همچنین دفاع از جان مسلمان در برابر تجاوزگر، در صورت توانایی بر آن و ایمن بودن بر جان خویش واجب است.
برخی در وجوب آن اشکال کرده اند .
جان مسلمان و آن که در حکم مسلمان است، مانند کودکان مسلمانان و نیز جان کافر در صورت گردن نهادن به شرایط ذمه یا امان دادن به وی از سوی مسلمانی و یا قرارداد آتش بس ، محترم و تعرّض به آن حرام است .
قصاص
چنانچه قصاص کردن عضوی سبب شود قصاص شونده در معرض هلاکت قرار گیرد، قصاص، ساقط و دیه یا ارش جایگزین آن می شود. سقوط قصاص در مثل مأمومه و جایگزین شدن دیه یا ارش به جای آن در همین راستا است.

[ویکی الکتاب] معنی جَانٌّ: مار کوچکی که به سرعت حرکت می کند
معنی تَوَفَّتْهُ: جان اورا گرفت
معنی جَسَداً: جثهای که جان نداشته باشد
معنی یَلْبِسَکُمْ: شما را به جان هم اندازد (عبارت " یَلْبِسَکُمْ شِیَعاً " یعنی : شما را گروه گروه و حزب حزب به جان هم اندازد . از لبس که هم به معنی پوشیدن استفاده می شود و هم مشتبه شدن و چون مشتبه شدن ناشی از اختلاط و درهم شدن درست ونادرست می باشد از این رو در عبارت م...
معنی زَهَقَ: به سوی هلاکت (بیرون)رفت(کلمه زهوق به معنای خروج به سختی ، و اصل آن بطوری که گفتهاند به معنای بیرون آمدن جان و مردن است )
معنی زَهُوقاً: هلاکت وبطلان(کلمه زهوق به معنای خروج به سختی ، و اصل آن بطوری که گفتهاند به معنای بیرون آمدن جان و مردن است )
معنی سَکْرَةُ: مستی (مراد از سکره و مستی موت ، حال نزع و جان مشغول به خودش است ، نه میفهمد چه میگوید و نه میفهمد اطرافیانش در بارهاش چه میگویند )
معنی تَزْهَقَ: به سوی هلاکت (بیرون)رود(کلمه زهوق به معنای خروج به سختی ، و اصل آن بطوری که گفتهاند به معنای بیرون آمدن جان و مردن است )
معنی جِزْیَةَ: خراجی که از اهل ذمه گرفته شود ( بدین مناسبت آن را جزیه نامیدهاند که در حفظ جان ایشان به گرفتن آن اکتفاء میشود )
معنی حَرَضاً: مشرف به هلاکت - نیمه جان (به معنای مشرف بر هلاکت است ، و بعضی گفتهاند : به معنای کسی است که نه ، مرده تا از یادها برود ، و نه ، زنده است تا امید چیزی در او باشد)
معنی ضُّرَّ: ضرر-آسیب - بلا (ضُرّ به معنای مخصوصاً بلاهایی است که مستقیما به جان آدمی میرسد ، مانند مرض ، و لاغری ، و امثال آن . )
معنی نَفْسٍ: نفـْس - جان - خود (کلمه نفس در اصل به معنای همان چیزی است که به آن اضافه میشود مثلاً "نفس الانسان" یعنی خود انسان و"نفس الحجر" یعنی خود سنگ است)
ریشه کلمه:
جنن (۲۰۱ بار)

«جانّ» از همان «جنّ» به معنای موجود ناپیدا است; زیرا مارهای کوچک و باریک غالباً به صورت مخفیانه و ناپیدا در لابلای علف ها و شیارهای باریک زمین، حرکت می کنند و خود را مخفی می دارند.
جانّ هفت بار در قرآن آمده است دو دفعه درباره عصای موسی و پنج بار در مقابل انسان و انس. در قاموس و اقرب گوید: جانّ اسم جمع جنّ است. لذا هر دو یکی اند. دقّت در قرآن نشان می‏دهد که آن دو غیر هم نیستند زیرا جانّ و انس مقابل هم آمده‏اند انس یک نوع بیش نیست هکذا جانّ و جنّ فرق همان است که گفته شد مثلا فرموده و نیز آمده علی هذا آنچه در مجمع و کشّاف و نهایه و غیره آمده: جتنّ پدر جنّ است و آنچه راغب گفته: جانّ نوعی از جنّ، مدرک صحیحی ندارد. درباره عصای موسی آمده قصص 31 . در اقرب الموارد گوید: جاّن مار سفید و سیاه چشمی است بی آزار اغلب در خانه‏ها یافت می‏شود عبارت قاموس نیز چنین است و فقط قید (سفید) را ندارد، صحاح مطلق مار و مجمع مار کوچک گفته و علت این تسمیه شاید مخفی بودن آن باشد معنای آیه این است چون آن را دید مانند مار می‏کند برگشت گریزان. ناگفته نماند درباره عصای موسی که در طور هنگام بعثت مبدّل به مار شد یک دفعه حیّة و دو دفعه جاّن نقل شده است مثل می‏دانیم که حیّة، مار کوچک و یا مار معمولی است. ولی هنگام نشان دادن معجزه در پیش فرعون ثعبان گفته شده که به معنی اژدها است مثل ، ، این دو چگونه جمع می‏شود؟ به نظر نگارنده: هنگام بعثت مار شدن کافی بود زیرا همین لازم بود که موسی متوّجه این حقیقت بشود ولی در نزد فرعون برای ارعاب و اتمام حجّت لازم بود که به اژدها مبدل شود مخصوصاً موقع بلعیدن ابزار ساحران. مجمع البیان و المیزان معتقد است که موقع بعثت نیز عصا به اژدها مبدّل شده و در سوره نمل و شعراء که جاّن نقل شده نظر به حرکت آن است نه بزرگی جثّه‏اش آنجا که فرمود «رَأَها تَهْتَزُّ کَاَنَّها جانٌّ»عصا در اهتراز به جانّ تشبیه شده و گرنه در واقع اژدها بود. نا گفته نماند در سوره طه چنانکه گذشت «حیّة» آمده است و از اهتراز و غیره خبری نیست و اگر موقع وحی اژدها بود لازم بود گفته شود «فَاِذا هِیَ ثُعبانٌ» چنانکه در اعراف و شعراء هست. علی هذا آنچه ما گفتیم مقرون به صحّت است و در سوره نمل و قصص اگر جانّ مشبه به واقع شود تشبیه شی‏ء بنفسه لازم نمی‏آید زیرا ضمیر «کَاَنَّها» به عصا راجع است .

[ویکی فقه] جان (عرفان). جان، اصطلاحی در ادبیات عرفانی است.
اغلب زبان شناسان واژه جان را از ریشه اوستایی گَیَه gaya به معنای زندگی دانسته اند و این همان ریشه ای است که به شکل «زی» در «زیستن» مانده است. بنا بر این نظر، واژه جان در پهلوی به شکل گَیان n gaya یا n gya بوده است.
این شکل هنوز هم در کردی به کار می رود
به عقیده هرن، جان با واژه اوستایی دَئِنا a ¤daen به معنای دین و وجدان هم ریشه است. در مقابل، هوبشمان بر آن است که صورت اوستایی دَئِنا را نمی توان هم با صورت فارسی جان و هم با صورت فارسی دین مرتبط دانست، بلکه جان با ریشه سنسکریت ذیانه na dhya به معنای تأمل و فکر کردن پیوند دارد، اما زبان شناسان دیگر در ریشه شناسی این واژه، به هیچ یک از این دو نظریه چندان اعتنایی نکرده اند.
همچنین باید افزود که در نگارش واژه جان از هزوارشِ (اندیشه نگارِ) , HY استفاده می شده است، ازاین رو می توان گفت واژه جان با واژه های , y ¢h در آرامی، ¦ayye ¢h و ayyin ¢h در سریانی، ayyim ¢h در عبری و حیات در عربی پیوند معنایی داشته است.

سیر معنایی واژه جان
ایرانیان باستان انسان را دارای تن مادّی و نیروهای مینوی می دانستند.
در اوستا این نیروها جان (اَهو)، وجدان (دَئِنا)، دریابنده حسی (بَئوذه)، روان (اورْوَن) و خودِ آسمانی (فْرَوَشی) معرفی شده اند.
در این هستی شناسی، جان نیروی نهادی و باطنی زندگی است و وظیفه آن نگهداری تن و تنظیم زیست طبیعی آن است.
مینویِ باد، به هنگام پیدایش تن، این نیرو را برای تن می آورد تا جنباننده آن باشد و هنگام مرگ، آدمی جان خود را به باد پس می دهد. بدین گونه، جان نیرویی مینویی اما میرنده و غیرجاودانه است، برخلاف چهار نیروی دیگر که جاودان اند و با مرگ از میان نمی روند.
جان جدا از روان است.
روان نیرویی نامیراست که مسئول کردار انسان است و گزینش خوب و بد برعهده آن است و پاداش بهشت و پادافره دوزخ به آن می رسد.
با این همه، برخی مؤلفان جان را معادل اَهو ندانسته، بلکه با اورْوَن یکی دانسته اند این آشفتگی در تفاسیر، ظاهراً ناشی از اصطلاحات متعددی است که در هستی شناسی زردشتی بر مفهوم روح دلالت دارد.

اختلاف بر سر معنای واژه های جان و روان
اختلاف بر سر دوگانگی یا اتحاد معنایی واژه های جان و روان، بر اساس چنین پیشینه ای، به فارسی نو نیز راه یافته است.
ابوشکور بلخی، شاعر حکیم سده چهارم، این دو واژه را دو نام یک حقیقت دانسته است؛ روان نام می گیرد، اما فخرالدین اسعد گرگانی که زبان پهلوی می دانسته و داستان ویس و رامین را از این زبان به فارسی در آورده، نسبت روان و جان را همچون نسبت جان و تن معرفی کرده است.
این دوگانگی در یکی از سروده های مولوی نیز پیداست.
شمس الدین ابراهیم ابرقوهی، عارف سده هشتم، نیز جان را جسمی لطیف و روان را قوّتی لطیف دانسته است.
برخی پژوهشگران برآن اند که نویسندگان و شاعران استانهای نیمروزی ایران، همچون فارس و اصفهان و سیستان، جان را مطابق برداشت اوستایی واژه، به معنای زندگی و گویندگان و سرایندگان خراسان بزرگ، به ویژه پس از سده چهارم، آن را به معنای روان بی مرگ و جاودان انسان به کار می برده اند.
اگرچه این داوری تا حدی درست است، عمومیت داشتن آن پذیرفتنی نیست («به خدمت ملکی بوده ام که با تو به دل/ یکی است همچو به معنی یکی است جان و روان»).

جان و روان در معنای اولیه
...

جان (فیلم). جان ( به هندی: Jaan ) فیلمی محصول سال ۱۹۹۶ و به کارگردانی راج کانوار است. در این فیلم بازیگرانی همچون اجی دیوگن، توینکله خانا، آمریش پوری، شاکتی کاپور، سورش اوبروی، جانی لور ایفای نقش کرده اند.

رجوع شود به:نفس