جامیان، عنوان سلسله ای از پادشاهان مسلمان که طی سده های ۸ تا ۱۰ق/۱۴–۱۵م بر سند حکومت کردند.
در نسب جام ها که از قبایل سمه بودند، روایت های گوناگون وجود دارد. برخی اصل آن ها را سامی و عرب، و برخی دیگر ایرانی و از نسل جمشید گفته اند و لقب جام را هم که بر همهٔ پادشاهان این سلسله گفته می شد مأخوذ از نام جمشید دانسته اند ( نک: قانع، تحفة…، ۹۹ بب؛ شاهنوازخان، ۳/۳۰۵ ) . اما سمه نام قبیله ای از راجپوتها در سند بود که رهبری آن ها را مردی بودایی برعهده داشت.
... [مشاهده متن کامل]
سمهها در مرزهای لوهانه ( سنگهار ( به انگلیسی: Sanghar ) جدید در منطقهٔ حیدرآباد ) زندگی می کردند ( EI2, VIII/1047 ) . بکری می نویسد که سمه ها از نواحی کچ به حدود سند مهاجرت کرده بودند ( ص ۶۱ ) . همچنین مؤلف چچ نامه در چند جا از سمه به عنوان ناحیه ای در سند یاد کرده که تحت فرمان رای سیهرس بن ساهسی بوده است ( نک: کوفی، ۱۵، ۳۹ ) . به گفتهٔ ریاض الاسلام، سمه ها به سبب خویشاوندی با جادجیا جامها ( به انگلیسی: Djadedja Djāms ) در کاتیاوار ( به انگلیسی: Kāthīāwār ) ، عنوان جام را برای خود اختیار کردند ( نک: EI2، همان جا ) .
در فتوح اسلامی سند به فرماندهی محمد بن قاسم ثقفی ( ۹۳ق/۷۱۲م ) ، قبایل سمه نیز به اطاعت مسلمانان درآمدند و خریم بن عمرو به امارت قلمرو آن ها منصوب شد ( کوفی، ۲۲۰ ) ، اما مؤلف چچ نامه دربارهٔ اسلام آوردن سمه ها در این زمان سخنی نگفته است ( قس: قانع، همان جا، که به نقل از چچ نامه آورده است که سمه ها در این زمان به اسلام گرویدند ) .
در اواخر حکمروایی سلطان محمد بن تغلق ( سل ۷۲۵–۷۵۲ق/۱۳۲۴–۱۳۵۱م ) ، سمه ها در شورش های این ناحیه شرکت و مداخله داشتند و هم زمان با ضعف روزافزون سومره ها که از قبایل رقیب سمه ها در این منطقه بودند، اینان قدرت بیشتری یافتند. مدارک موجود در آرشیوهای دولتی سلطنت وقت دهلی، ضمن نشان دادن آخرین مراحل انتقال قدرت از سومره ها به سمه ها، حکایت از آن دارند که فیروزشاه تغلقی ( سل ۷۵۲–۷۹۱ق/۱۳۵۱–۱۳۸۸م ) خواهان تقویت و حفظ قدرت سومره ها در برابر سمه ها بوده است ( EI2، همان جا ) .
بنیان گذار سلسلهٔ جامیان، فیروزالدین شاه جام انر بن بانبینه ( به انگلیسی: Bānhbīna ) ( د ۷۵۳ق/۱۳۵۲م ) نام دارد که پس از شورش مردم بر ضد ارمیل، آخرین حکمران سومره، به خواست مردم ملقب به «جام» شد و رهبری آن ها را برعهده گرفت. او پس از پیروزی بر ملک رتن، از صاحب منصبان تغلق شاهیان، سیوستان را تصرف کرد و خود را مستقل خواند ( بکری، ۶۲–۶۳ ) . دربارهٔ تاریخ دقیق این حادثه اختلاف است و سه تاریخ ۷۳۷ و ۷۴۹ و ۷۵۱ق را برای استقلال او آورده اند ( نک: راشدی، حاشیه بر تحفة، ضمیمهٔ ص ۱۱۰؛ قس: بلوچ، ۳۰۵، ۳۰۷–۳۰۸؛ EI2، همان جا ) .
در نسب جام ها که از قبایل سمه بودند، روایت های گوناگون وجود دارد. برخی اصل آن ها را سامی و عرب، و برخی دیگر ایرانی و از نسل جمشید گفته اند و لقب جام را هم که بر همهٔ پادشاهان این سلسله گفته می شد مأخوذ از نام جمشید دانسته اند ( نک: قانع، تحفة…، ۹۹ بب؛ شاهنوازخان، ۳/۳۰۵ ) . اما سمه نام قبیله ای از راجپوتها در سند بود که رهبری آن ها را مردی بودایی برعهده داشت.
... [مشاهده متن کامل]
سمهها در مرزهای لوهانه ( سنگهار ( به انگلیسی: Sanghar ) جدید در منطقهٔ حیدرآباد ) زندگی می کردند ( EI2, VIII/1047 ) . بکری می نویسد که سمه ها از نواحی کچ به حدود سند مهاجرت کرده بودند ( ص ۶۱ ) . همچنین مؤلف چچ نامه در چند جا از سمه به عنوان ناحیه ای در سند یاد کرده که تحت فرمان رای سیهرس بن ساهسی بوده است ( نک: کوفی، ۱۵، ۳۹ ) . به گفتهٔ ریاض الاسلام، سمه ها به سبب خویشاوندی با جادجیا جامها ( به انگلیسی: Djadedja Djāms ) در کاتیاوار ( به انگلیسی: Kāthīāwār ) ، عنوان جام را برای خود اختیار کردند ( نک: EI2، همان جا ) .
در فتوح اسلامی سند به فرماندهی محمد بن قاسم ثقفی ( ۹۳ق/۷۱۲م ) ، قبایل سمه نیز به اطاعت مسلمانان درآمدند و خریم بن عمرو به امارت قلمرو آن ها منصوب شد ( کوفی، ۲۲۰ ) ، اما مؤلف چچ نامه دربارهٔ اسلام آوردن سمه ها در این زمان سخنی نگفته است ( قس: قانع، همان جا، که به نقل از چچ نامه آورده است که سمه ها در این زمان به اسلام گرویدند ) .
در اواخر حکمروایی سلطان محمد بن تغلق ( سل ۷۲۵–۷۵۲ق/۱۳۲۴–۱۳۵۱م ) ، سمه ها در شورش های این ناحیه شرکت و مداخله داشتند و هم زمان با ضعف روزافزون سومره ها که از قبایل رقیب سمه ها در این منطقه بودند، اینان قدرت بیشتری یافتند. مدارک موجود در آرشیوهای دولتی سلطنت وقت دهلی، ضمن نشان دادن آخرین مراحل انتقال قدرت از سومره ها به سمه ها، حکایت از آن دارند که فیروزشاه تغلقی ( سل ۷۵۲–۷۹۱ق/۱۳۵۱–۱۳۸۸م ) خواهان تقویت و حفظ قدرت سومره ها در برابر سمه ها بوده است ( EI2، همان جا ) .
بنیان گذار سلسلهٔ جامیان، فیروزالدین شاه جام انر بن بانبینه ( به انگلیسی: Bānhbīna ) ( د ۷۵۳ق/۱۳۵۲م ) نام دارد که پس از شورش مردم بر ضد ارمیل، آخرین حکمران سومره، به خواست مردم ملقب به «جام» شد و رهبری آن ها را برعهده گرفت. او پس از پیروزی بر ملک رتن، از صاحب منصبان تغلق شاهیان، سیوستان را تصرف کرد و خود را مستقل خواند ( بکری، ۶۲–۶۳ ) . دربارهٔ تاریخ دقیق این حادثه اختلاف است و سه تاریخ ۷۳۷ و ۷۴۹ و ۷۵۱ق را برای استقلال او آورده اند ( نک: راشدی، حاشیه بر تحفة، ضمیمهٔ ص ۱۱۰؛ قس: بلوچ، ۳۰۵، ۳۰۷–۳۰۸؛ EI2، همان جا ) .
