[ویکی نور] جامع بیان العلم و فضله و ما ینبغی فی روایته و حمله، تألیف یوسف بن عبدالبر نمری قرطبی (متوفی 463ق) فقیه مالکی، محدث، تاریخ نگار و ادیب اندلسی و نویسنده کتاب معروف «الاستیعاب فی معرفة الأصحاب» است. اثر مورد بحث، کتابیحدیثی است که به زبان عربی درباره معنای دانش و فضیلت جستجوی آن، ستوده بودن کوشش در آن و عنایت به آن است.
کتاب، مشتمل بر خطبه و مقدمه نویسنده و متن اثر است. متن کتاب در دو جزء مشتمل بر عناوین متعدد تنظیم شده است. هر دو جزء در یک جلد ارائه شده است
نویسنده در مقدمه کتاب به تبیین جایگاه علم و عالم پرداخته است. وی با اشاره به آیه 187 سروه آل عمران و حدیث نبوی، انتشار دانش را وظیفه عالم و کتمان علم را مورد نهی شدید شارع دانسته است. در روایات متعدد چنین می خوانیم: عالمی که علم خود را پوشیده بدارد و آنچه را که فراگرفته کتمان کند و به دیگران نیاموزد، روز قیامت با لگامی از آتش محشور می شود. نویسنده همچنین اهمیت گردآوری اخبار و آثار توسط دانشمندان را تبیین کرده و به اختصار بر این نکته تأکید کرده که اگر علمای دین به این مهم نمی پرداختند بسیاری از آنها از بین می رفت. اولین روایتی که در کتاب ذکر شده، عبارت است از روایت مشهور پیامبراکرم(ص): «طلب علم بر هر مسلمانی واجب است» که با سند کامل از انس بن مالک نقل شده است. پس از این روایت، دیگر روایات در ضرورت فراگیری دانش ارائه شده است. در ادامه مباحث کتاب، موضوعات متفرقه ای ذکر شده که از آن جمله می توان به این موارد اشاره نمود: کسی که دیگری را بر خیر ارشاد کند مانند انجام دهنده آن کار است؛ حسادت شایسته نیست جز در مورد دو گروه؛ مردم همچون معادن هستند؛ علم از عبادت برتر است؛ عالم و متعلم در اجر شریک هستند؛ علما بر شهدا برتری دارند. با نگاهی به موضوعات فوق چنین به نظر می رسد که نویسنده می توانسته دسته بندی بهتری از مباحث داشته باشد و موضوعات مرتبط با علم را در همان باب اول یا ابواب پس از آن گرد آورد؛ اما چنین نکرده و پس از ذکر مباحث پراکنده و مختلفی دوباره به موضوع علم بازگشته و بابیرا با عنوان «جامع در فضیلت علم» مطرح کرده است. موضوعات مطرح شده در این باب عبارت است از: «پاداش شهادت برای طالب علم»، «تضمین نیازمندی های عالم و فقیه دینی توسط خداوند»، «عالم دینی جانشین رسول الله»، که می توانست در باب اول بیاید. در جزء دوم کتاب نیز موضوعات دیگری در رابطه با علم و عالم مطرح شده است. دومین باب این جزء با عنوان «جامع گفتار در عمل به علم» حاوی روایات فراوانی است. پس از آن موضوعات مختلفی مانند اصول علم و حقیقت آن؛ به چه کسی حقیقتاً فقیه یا عالم گفته می شود؛ اجر عالمی که اجتهادش را کرده، اما به خطا رفته است؛ آنچه در مناظره و جدال مکروه است و... مطرح شده است.
درباره این نسخه از کتاب، تحقیق و تصحیح انجام نگرفته است و فاقد هرگونه پاورقی است. در انتهای کتاب تنها فهرست جزء دوم ذکر شده و فهرست جزء اول در کتاب نیامده است.
کتاب، مشتمل بر خطبه و مقدمه نویسنده و متن اثر است. متن کتاب در دو جزء مشتمل بر عناوین متعدد تنظیم شده است. هر دو جزء در یک جلد ارائه شده است
نویسنده در مقدمه کتاب به تبیین جایگاه علم و عالم پرداخته است. وی با اشاره به آیه 187 سروه آل عمران و حدیث نبوی، انتشار دانش را وظیفه عالم و کتمان علم را مورد نهی شدید شارع دانسته است. در روایات متعدد چنین می خوانیم: عالمی که علم خود را پوشیده بدارد و آنچه را که فراگرفته کتمان کند و به دیگران نیاموزد، روز قیامت با لگامی از آتش محشور می شود. نویسنده همچنین اهمیت گردآوری اخبار و آثار توسط دانشمندان را تبیین کرده و به اختصار بر این نکته تأکید کرده که اگر علمای دین به این مهم نمی پرداختند بسیاری از آنها از بین می رفت. اولین روایتی که در کتاب ذکر شده، عبارت است از روایت مشهور پیامبراکرم(ص): «طلب علم بر هر مسلمانی واجب است» که با سند کامل از انس بن مالک نقل شده است. پس از این روایت، دیگر روایات در ضرورت فراگیری دانش ارائه شده است. در ادامه مباحث کتاب، موضوعات متفرقه ای ذکر شده که از آن جمله می توان به این موارد اشاره نمود: کسی که دیگری را بر خیر ارشاد کند مانند انجام دهنده آن کار است؛ حسادت شایسته نیست جز در مورد دو گروه؛ مردم همچون معادن هستند؛ علم از عبادت برتر است؛ عالم و متعلم در اجر شریک هستند؛ علما بر شهدا برتری دارند. با نگاهی به موضوعات فوق چنین به نظر می رسد که نویسنده می توانسته دسته بندی بهتری از مباحث داشته باشد و موضوعات مرتبط با علم را در همان باب اول یا ابواب پس از آن گرد آورد؛ اما چنین نکرده و پس از ذکر مباحث پراکنده و مختلفی دوباره به موضوع علم بازگشته و بابیرا با عنوان «جامع در فضیلت علم» مطرح کرده است. موضوعات مطرح شده در این باب عبارت است از: «پاداش شهادت برای طالب علم»، «تضمین نیازمندی های عالم و فقیه دینی توسط خداوند»، «عالم دینی جانشین رسول الله»، که می توانست در باب اول بیاید. در جزء دوم کتاب نیز موضوعات دیگری در رابطه با علم و عالم مطرح شده است. دومین باب این جزء با عنوان «جامع گفتار در عمل به علم» حاوی روایات فراوانی است. پس از آن موضوعات مختلفی مانند اصول علم و حقیقت آن؛ به چه کسی حقیقتاً فقیه یا عالم گفته می شود؛ اجر عالمی که اجتهادش را کرده، اما به خطا رفته است؛ آنچه در مناظره و جدال مکروه است و... مطرح شده است.
درباره این نسخه از کتاب، تحقیق و تصحیح انجام نگرفته است و فاقد هرگونه پاورقی است. در انتهای کتاب تنها فهرست جزء دوم ذکر شده و فهرست جزء اول در کتاب نیامده است.