[ویکی فقه] جامع الخلاف و الوفاق (کتاب). کتاب "جامع الخلاف و الوفاق بین الإمامیة و بین أئمة الحجاز و العراق" شرح قسمت سوّم کتاب غنیة النزوع ابن زهرۀ حلبی( م ۵۸۰ ق) است و علاوه بر موارد اختلاف بین مذاهب اسلامی در بردارندۀ موارد اتفاق فقهی بین مذاهب اسلامی بخصوص مذاهب امامیه ، حنفیّه و شافعیّه نیز هست. مؤلف آن شیخ علی بن محمد بن محمد قمی سبزواری از علمای قرن هفتم می باشد .
از صدر اسلام در کنار سبک های مختلف فقهی مثل فقه استدلالی ، فقه رساله ای ، آیات الأحکام و غیر آن، فقهی که به اختلاف بین مذاهب اسلامی نظر داشته و به اصطلاح فقه استدلالی خلافی یا فقه مقارنه ای گفته می شد، پدید آمد. این سبک در فقه امامیّه با نگارش الانتصار و الناصریات سید مرتضی( م ۴۱۳ ق) آغاز و با کتاب های الخلاف شیخ طوسی( م ۴۶۰ ق) و غنیة النزوع سید حمزة بن علی حسینی( م ۵۸۰ ق) معروف به ابن زهره، و منتهی المطلب علامۀ حلّی ( م ۶۷۶ ق) ادامه یافت. در این سبک از نگارش بیشتر به مباحث مورد اختلاف مذاهب اسلامی پرداخته شده و موارد مورد اتفاق آنها کمتر مورد توجه واقع شده است.مؤلف کتاب که مدت ها به دنبال کتابی بوده است که مباحث مورد اتفاق و مورد اختلاف را باهم ذکر کرده باشد پس از پیدا نکردن آن با استفاده از مطالعات و تحقیقات خود در سن هفتاد سالگی به تدوین و تنظیم آنان پرداخته، که حاصل آن کتاب موجود می باشد. وی با توجه و بررسی دو مذهب شافعیّه و حنفیّه کتاب موجود را تألیف نموده که در نام کتاب از شافعی و اصحاب وی تعبیر به ائمۀ حجاز و از ابا حنیفه و پیروان او تعبیر به ائمۀ عراق کرده است. وی در این کتاب بیش از سایر منابع به کتاب های غنیة النزوع و الخلاف توجه داشته و این دو کتاب را اساس تدوین آن قرار داده است و در مواردی که مورد نیاز دیده است مسائلی را به فصول و ابواب کتاب افزوده است. وی سعی نموده علاوه بر ذکر نظریات و اقوال فقهی به بیان دلایل آنها و منابع و مآخذ اقوال بپردازد.در پایان آن صفحۀ ۶۲۰ در توصیف کتاب می نویسد: هذا آخر ما قصدنا من تألیف هذا الکتاب فی إیراد أقوال المخالفین لنا و أسامیهم فی کتاب فروع الفقه من غنیة النزوع إلی علم الأصول و الفروع، و أهمل صاحبه روّح الله روحه و أدام علیه عبوق الروح و صبوحه ذکر أسامیهم و أقوالهم فی مذاهبهم، و قد احتج علیهم و الحقنا کل باب و فصل من کتبه و فصوله ما لم یذکره من المسائل التی تبین الحاجة بذکرها و الخلاف فیها.
نسخه ها
در الذریعة نام آن ذکر نشده است، در صفحۀ ۱۰۸ مقدمه ای بر فقه شیعه به نسخه ای از دانشگاه تهران اشاره شده است. نسخه ای که در چاپ کتاب موجود از آن استفاده شده تنها نسخۀ موجود از این کتاب است که در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران موجود است. این نسخه ابتدا در کتابخانۀ شیخ علی علوی بوده و سپس در سال ۱۳۸۰ ق به کتابخانۀ دانشگاه تهران هدیه شده است. این نسخه مربوط به سال ۷۰۰ ق است که دو سال پس از تألیف آن با نسخۀ اصل مقابله شده و به مصنف عرضه شده است و به خط حسن بن محمد بن عبد العزیز ایامی است. صفحۀ اول آن و قسمتی از مقدمۀ مصنف موجود نیست. تحقیق و تصحیح این کتاب توسط حسین حسنی بیرجندی در سال ۱۳۷۹ ق انجام شده است.
تاریخ تألیف
این کتاب در ماه مبارک رجب المرجب ۶۸۹ ق در شهر مشهد پایان یافته است.
تاریخ انتشار
...
از صدر اسلام در کنار سبک های مختلف فقهی مثل فقه استدلالی ، فقه رساله ای ، آیات الأحکام و غیر آن، فقهی که به اختلاف بین مذاهب اسلامی نظر داشته و به اصطلاح فقه استدلالی خلافی یا فقه مقارنه ای گفته می شد، پدید آمد. این سبک در فقه امامیّه با نگارش الانتصار و الناصریات سید مرتضی( م ۴۱۳ ق) آغاز و با کتاب های الخلاف شیخ طوسی( م ۴۶۰ ق) و غنیة النزوع سید حمزة بن علی حسینی( م ۵۸۰ ق) معروف به ابن زهره، و منتهی المطلب علامۀ حلّی ( م ۶۷۶ ق) ادامه یافت. در این سبک از نگارش بیشتر به مباحث مورد اختلاف مذاهب اسلامی پرداخته شده و موارد مورد اتفاق آنها کمتر مورد توجه واقع شده است.مؤلف کتاب که مدت ها به دنبال کتابی بوده است که مباحث مورد اتفاق و مورد اختلاف را باهم ذکر کرده باشد پس از پیدا نکردن آن با استفاده از مطالعات و تحقیقات خود در سن هفتاد سالگی به تدوین و تنظیم آنان پرداخته، که حاصل آن کتاب موجود می باشد. وی با توجه و بررسی دو مذهب شافعیّه و حنفیّه کتاب موجود را تألیف نموده که در نام کتاب از شافعی و اصحاب وی تعبیر به ائمۀ حجاز و از ابا حنیفه و پیروان او تعبیر به ائمۀ عراق کرده است. وی در این کتاب بیش از سایر منابع به کتاب های غنیة النزوع و الخلاف توجه داشته و این دو کتاب را اساس تدوین آن قرار داده است و در مواردی که مورد نیاز دیده است مسائلی را به فصول و ابواب کتاب افزوده است. وی سعی نموده علاوه بر ذکر نظریات و اقوال فقهی به بیان دلایل آنها و منابع و مآخذ اقوال بپردازد.در پایان آن صفحۀ ۶۲۰ در توصیف کتاب می نویسد: هذا آخر ما قصدنا من تألیف هذا الکتاب فی إیراد أقوال المخالفین لنا و أسامیهم فی کتاب فروع الفقه من غنیة النزوع إلی علم الأصول و الفروع، و أهمل صاحبه روّح الله روحه و أدام علیه عبوق الروح و صبوحه ذکر أسامیهم و أقوالهم فی مذاهبهم، و قد احتج علیهم و الحقنا کل باب و فصل من کتبه و فصوله ما لم یذکره من المسائل التی تبین الحاجة بذکرها و الخلاف فیها.
نسخه ها
در الذریعة نام آن ذکر نشده است، در صفحۀ ۱۰۸ مقدمه ای بر فقه شیعه به نسخه ای از دانشگاه تهران اشاره شده است. نسخه ای که در چاپ کتاب موجود از آن استفاده شده تنها نسخۀ موجود از این کتاب است که در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران موجود است. این نسخه ابتدا در کتابخانۀ شیخ علی علوی بوده و سپس در سال ۱۳۸۰ ق به کتابخانۀ دانشگاه تهران هدیه شده است. این نسخه مربوط به سال ۷۰۰ ق است که دو سال پس از تألیف آن با نسخۀ اصل مقابله شده و به مصنف عرضه شده است و به خط حسن بن محمد بن عبد العزیز ایامی است. صفحۀ اول آن و قسمتی از مقدمۀ مصنف موجود نیست. تحقیق و تصحیح این کتاب توسط حسین حسنی بیرجندی در سال ۱۳۷۹ ق انجام شده است.
تاریخ تألیف
این کتاب در ماه مبارک رجب المرجب ۶۸۹ ق در شهر مشهد پایان یافته است.
تاریخ انتشار
...
wikifeqh: جامع_الخلاف_و_الوفاق_(کتاب)