جاسوسان اتمی

جاسوسان اتمی افرادی شناخته شده در ایالات متحده، انگلستان و کانادا بودند که در طول جنگ جهانی دوم و اوایل جنگ سرد، به طور غیرقانونی اطلاعات مربوط به سلاح های اتمی را به اتحاد جماهیر شوروی منتقل می کردند. از جزئیات دقیق این اطلاعات خبر معتبری در دست نیست. اینکه آیا همه افراد نام برده دراین لیست، به راستی عامل انتقال اطلاعات بوده اند نیز مورد بحث است. برخی از شاهدان جرم، یا متهمان دستگیر شده، اظهارات یا اعترافات اولیه خود را پس گرفته یا تغییر داده اند. ظاهراً این پرونده ها بسیار معتبر بوده اند؛ اما وقتی خبرنگاران، خواستار انتشار عمومی مدارک مربوط شدند. دولت ایالات متحده آمریکا قاطعانه مانع آن شد. آن چه وجود فعالیت جاسوسی در زمینه سلاح هسته ای را ثابت می کرد، اطلاعاتی بود که از طریق پروژه ونونا حاصل شده بود. تحت این پروژه گزارش های محرمانه ای که در طول جنگ جهانی دوم، به شوری ارسال شده بود؛ ردیابی و رمز گشایی شدند. در همین گزارش ها، هویت چند نفر که به احتمال زیاد، اطلاعات مربوط به سلاح های اتمی را در اختیار شوروی ها قرار داده بودند برملا شد، اما هویت دقیق گروه دیگری از آن ها هرگز شناسایی نشد. مدارک به دست آمده از این پروژه، گاه در اختیار دولت آمریکا قرار گرفت. اما به علت سطح بالای محرمانه ای که این مدارک دارا بودند؛ در دادگاه های مربوط، که در سال های ۱۹۵۰ تشکیل شد؛ قابل استناد و استفاده نبودند. ضمن اینکه اطلاعاتی که بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به بیرون درز کرد؛ به مراتب بیشتر از اطلاعاتی بود که پروژه ونونا تا قبل از آن در اختیار خبرنگاران گذاشته بود.
قبل از جنگ جهانی دوم، نظریه شکافت هسته اتم، منجر به بحث و گفتگویی شدید، در میان فیزیکدانان برجسته، در سراسر جهان شد. بعداً دانشمندان اتحاد جماهیر شوروی به دلیل پیشرفت و مشارکت در درک ماهیت هستهٔ اتم شناخته شدند. چندین جایزه نوبل به دانشمندان هسته ای شوروی تعلق گرفت. دانشمندان اتحاد جماهیر شوروی مانند ایگور کورچاتوف، لو لانداو و کیریل سینلنیکوف[ الف] جایزه سینلنیکوف برای کارهای برجسته در زمینه فیزیک به نام وی نامگذاری شده است. در ایجاد ایده و اثبات قابل تقسیم بودن اتم مشارکت کردند. با اینکه پروژه منهتن که توسط ایالات متحده، در طول جنگ تعقیب می شد با مشکلات جدی روبرو شده بود؛ اما به ندرت کسی، خارج از دنیای فیزیک، اهمیت مشارکت اتحاد جماهیر شوروی را درک کرده و از لزوم آن حرفی بمیان می آورد. طبق داده های منابع متعدد، در آن زمان بیشتر از پیش آشکار شده بود که اتم می تواند منابع انرژی بسیار جدید و قدرتمندی را تأمین کرده و در آینده، برای رسیدن به اهداف نظامی مورد استفاده قرار گیرد. [ ۱] در اظهار نظرهای ثبت شده، فیزیکدانان از عدم توانایی خود در دستیابی به هر نوع کاربرد عملی از اکتشافات اتمی ابراز تاسف کردند. به تصور نظرپردازان، ایجاد یک سلاح اتمی غیر عملی بود. طبق تجزیه وتحلیل و نتیجه گیری یک کمیته مشترکِ کنگره ایالات متحده، گرچه دانشمندان می توانستند برای اولین بار هسته اتم را شکاف دهند، اما آنها فاقد انگیزه، بودجه، توانایی مهندسی، رهبری و در نهایت توانایی انجام این کار بودند. عهده دار شدن چنین مسئولیتی برای آنها خارج از ابعاد قابل تصور است. ضمن آنکه مخارج و نیازهای فناوری چنین هدفی خارج از حدود معقول است. [ ۲]