ثَقفی، خاندان
خاندانی از اطبای مشهور در دورۀ قاجاریه. حاج میرزا عبدالباقی ثقفی حکیم باشی ( ـ۱۲۷۷ش)، معروف به اعتضادالاطباء، بزرگ این خاندان بود. او از طبیبان دورۀ ناصری و مظفری بود و نسبش را به ابوعبید ثقفی، سردار مشهور عرب در جنگ با ایرانیان و پدر مختار ثقفی، می رساند. او پس از طی مقدمات و خواندن قانون ابن سینا به معالجه پرداخت. استاد او حاج میرزا سید اسدالله بود. او پس از استادش، شخصاً مکتبی تهیه کرد. حاشیۀ قانون بوعلی، شرح اسباب نفیسی و رسالۀ منتشرنشده ای در موسیقی و چند رسالۀ ادبی دیگر ازجمله تألیفات اوست. او طبیب دربار ناصرالدین شاه و طبیب مخصوص عزت الدوله، خواهر ناصرالدین شاه و همسر امیرکبیر، بود. قبرش در کربلای معلی است. فرزندان او به مشاغل اداری و طبی مشغول بودند. میرزا اسماعیل خان صحت الدوله طبیب عمومی و معلم ایرانی در مدرسۀ طب بود که در دهۀ ۱۳۲۰ش درگذشت و در امامزاده عبدالله، آرامگاه خانوادگی ثقفی، دفن شد. خلیل خان ثقفی، ملقب به اعلم الدوله (۱۲۷۹ق ـ۱۳۲۳ش)، از رجال نامی دورۀ ناصری و مظفری بود. او طبیعیات را نزد میرزا محمدعلی خان شیرازی (مهندس باشی) و طب قدیم و حکمت الهی را نزد پدرش و آقا محمدرضا قمشه ای فراگرفت. او شاید نخستین کسی باشد که در ایران به عنوان دکتر شناخته شده است. به تشویق دکتر طولوزان، در ۱۳۱۲ق به منظور تکمیل تحصیلات طبی به اتریش رفت. پس از بازگشت و طبابت در دربار مظفری، مقام شامخی یافت و شاه او را از محارم خود دانست و در ۱۳۲۲ق به او لقب اعلم الدوله داد. او در انقلاب مشروطه نقش بسیار مهمی داشت، زیرا علی رغم دسیسه های درباریان، اخبار صحیح دربارۀ تحولات سیاسی و اجتماعی را به مظفرالدین شاه می رساند. تلاش اعلم الدوله و ترغیب و تشویق های مکرر او در موافقت شاه با اعطای فرمان مشروطیت بسیار مؤثر و مفید افتاد. پس از مرگ مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه درصدد شد تا در جریان مشروطیت شبهه اندازد. به همین سبب از اعلم الدوله خواست که کتباً اعتراف کند که شاه مرحوم، سند مشروطیت را در حال بیماری و ناهشیاری امضا کرده است. اعلم الدوله از این کار سر باز زد و چون مغضوب شاه واقع شد، ناچار به پاریس رفت. در پاریس، انجمن جوانان ایران را تشکیل داد. از اقدامات مهم این انجمن جلوگیری از فروش جواهرات سلطنتی در اروپا به فرمان محمدعلی شاه بود. اعلم الدوله، اولین شهردار قانونی ایران بود که به ریاست بلدیۀ تهران انتخاب شد. همچنین، در زمان نیابت عضدالملک، سرکنسول ایران در سوئیس و در دورۀ زمامداری مستوفی الممالک، به سمت معاونت و مدیریت کل وزارت معارف و اوقاف انتخاب شد. اعلم الدوله در زمان حیاتش، از دَه کشور نشان های علمی مختلف دریافت کرد، و از خود ۳۲ جلد کتاب و رساله به یادگار گذاشت. ازجمله آثار اوست: هزارو یک حکایت؛ صدوپنجاه مقاله یادگار عصر جدید؛ خردنامۀ جاودان؛ هفتادویک مقالۀ معرفت الروح. از دیگر پزشکان خاندان ثقفی، جلیل خان ثقفی ( ـ تهران ح ۱۳۰۹ش)، ملقب به دبیرالدوله و ندیم السلطان، فرزند اعتضادالاطباء و برادر اعلم الدوله است. او منشی انجمن جوانان ایران بود و شخصاً اعلامیه هایی علیه استبداد محمدعلی شاه چاپ و پخش می کرد. دبیرالدوله از نزدیکان و ندیمان محمدحسن میرزا ولیعهد بود و با وجود اشتغال به طبابت، بیشتر به ادبیات علاقه مند بود. مدفن او در امامزاده عبدالله است. عبدالحمید حاذق الدوله، فرزند دیگر اعتضادالاطباء، از طبیبان بسیار مشهور معاصر، و بیشتر در خدمت ارتش بود. وی در اواخر عمر، در شهر ری، گوشۀ عزلت اختیار کرد. دیگر فرزندان اعتضادالاطباء نیز مشاغل مهم اداری و فرهنگی داشتند.
خاندانی از اطبای مشهور در دورۀ قاجاریه. حاج میرزا عبدالباقی ثقفی حکیم باشی ( ـ۱۲۷۷ش)، معروف به اعتضادالاطباء، بزرگ این خاندان بود. او از طبیبان دورۀ ناصری و مظفری بود و نسبش را به ابوعبید ثقفی، سردار مشهور عرب در جنگ با ایرانیان و پدر مختار ثقفی، می رساند. او پس از طی مقدمات و خواندن قانون ابن سینا به معالجه پرداخت. استاد او حاج میرزا سید اسدالله بود. او پس از استادش، شخصاً مکتبی تهیه کرد. حاشیۀ قانون بوعلی، شرح اسباب نفیسی و رسالۀ منتشرنشده ای در موسیقی و چند رسالۀ ادبی دیگر ازجمله تألیفات اوست. او طبیب دربار ناصرالدین شاه و طبیب مخصوص عزت الدوله، خواهر ناصرالدین شاه و همسر امیرکبیر، بود. قبرش در کربلای معلی است. فرزندان او به مشاغل اداری و طبی مشغول بودند. میرزا اسماعیل خان صحت الدوله طبیب عمومی و معلم ایرانی در مدرسۀ طب بود که در دهۀ ۱۳۲۰ش درگذشت و در امامزاده عبدالله، آرامگاه خانوادگی ثقفی، دفن شد. خلیل خان ثقفی، ملقب به اعلم الدوله (۱۲۷۹ق ـ۱۳۲۳ش)، از رجال نامی دورۀ ناصری و مظفری بود. او طبیعیات را نزد میرزا محمدعلی خان شیرازی (مهندس باشی) و طب قدیم و حکمت الهی را نزد پدرش و آقا محمدرضا قمشه ای فراگرفت. او شاید نخستین کسی باشد که در ایران به عنوان دکتر شناخته شده است. به تشویق دکتر طولوزان، در ۱۳۱۲ق به منظور تکمیل تحصیلات طبی به اتریش رفت. پس از بازگشت و طبابت در دربار مظفری، مقام شامخی یافت و شاه او را از محارم خود دانست و در ۱۳۲۲ق به او لقب اعلم الدوله داد. او در انقلاب مشروطه نقش بسیار مهمی داشت، زیرا علی رغم دسیسه های درباریان، اخبار صحیح دربارۀ تحولات سیاسی و اجتماعی را به مظفرالدین شاه می رساند. تلاش اعلم الدوله و ترغیب و تشویق های مکرر او در موافقت شاه با اعطای فرمان مشروطیت بسیار مؤثر و مفید افتاد. پس از مرگ مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه درصدد شد تا در جریان مشروطیت شبهه اندازد. به همین سبب از اعلم الدوله خواست که کتباً اعتراف کند که شاه مرحوم، سند مشروطیت را در حال بیماری و ناهشیاری امضا کرده است. اعلم الدوله از این کار سر باز زد و چون مغضوب شاه واقع شد، ناچار به پاریس رفت. در پاریس، انجمن جوانان ایران را تشکیل داد. از اقدامات مهم این انجمن جلوگیری از فروش جواهرات سلطنتی در اروپا به فرمان محمدعلی شاه بود. اعلم الدوله، اولین شهردار قانونی ایران بود که به ریاست بلدیۀ تهران انتخاب شد. همچنین، در زمان نیابت عضدالملک، سرکنسول ایران در سوئیس و در دورۀ زمامداری مستوفی الممالک، به سمت معاونت و مدیریت کل وزارت معارف و اوقاف انتخاب شد. اعلم الدوله در زمان حیاتش، از دَه کشور نشان های علمی مختلف دریافت کرد، و از خود ۳۲ جلد کتاب و رساله به یادگار گذاشت. ازجمله آثار اوست: هزارو یک حکایت؛ صدوپنجاه مقاله یادگار عصر جدید؛ خردنامۀ جاودان؛ هفتادویک مقالۀ معرفت الروح. از دیگر پزشکان خاندان ثقفی، جلیل خان ثقفی ( ـ تهران ح ۱۳۰۹ش)، ملقب به دبیرالدوله و ندیم السلطان، فرزند اعتضادالاطباء و برادر اعلم الدوله است. او منشی انجمن جوانان ایران بود و شخصاً اعلامیه هایی علیه استبداد محمدعلی شاه چاپ و پخش می کرد. دبیرالدوله از نزدیکان و ندیمان محمدحسن میرزا ولیعهد بود و با وجود اشتغال به طبابت، بیشتر به ادبیات علاقه مند بود. مدفن او در امامزاده عبدالله است. عبدالحمید حاذق الدوله، فرزند دیگر اعتضادالاطباء، از طبیبان بسیار مشهور معاصر، و بیشتر در خدمت ارتش بود. وی در اواخر عمر، در شهر ری، گوشۀ عزلت اختیار کرد. دیگر فرزندان اعتضادالاطباء نیز مشاغل مهم اداری و فرهنگی داشتند.
wikijoo: ثقفی،_خاندان