ثعالبی عبدالملک بن محمد

[ویکی نور] ابومنصور عبدالملک بن محمد بن اسماعیل ثعالبی، در سال 350ق در نیشابور متولد شد. پدرش از راه پیراستن پوست روباه (ثعلب) روزگار می گذرانید و لذا او هم به این لقب نامیده شد.
ثعالبی پس از خواندن و آموختن و بهره گرفتن از نبوغ و هوش خویش به یاری و میانجی گری استادش -ابوبکر جمال الدین محمد خوارزمی- به دربار امیر ابونصر احمد میکالی راه یافت. پس از مدتی، با ابوالفتح بستی آشنا شد. در سال 384ق- نامورترین اثر خود، یعنی «یتیمة الدهر فی محاسن اهل العصر» را تألیف کرد. در سال 391ق به خواهش دوستش -ابونصر محمّد عتبی موّرخ و مؤلف تاریخ یمینی- در گرگان به پیشگاه شمس المعالی قابوس بن وشمگیر رسید. پس از کشته شدن این امیر نامدار به جرجانیه (خوارزم) رفت و از الطاف ابوالعباس مأمون خوارزمشاه -که خود ادیب و ادب پرور بود- برخوردار شد. در سال 407ق خوارزم را به سوی غزنه پایتخت محمود غزنوی ترک گفت، و نزدیک به پنج سال در پایتخت با شکوه محمود ماند.
ثعالبی تا سال 407ق - سال درگذشت خوارزمشاه- در خوارزم ماند و با مرگ وی چندی به همدمی ابوعبداللّه محمد بن حامد الحامدی - پیوست که متولّی خزانه و کتابخانه سلطنتی بود. همان سال گرگانج را به سوی غزنه ترک گفت. سلطان محمود غزنوی شاعران و ادیبان و دانشمندان را بزرگ می داشت و به دربار خود فرامی خواند. پیش از آمدن ثعالبی، ابوریحان از خوارزم به پیشگاه محمود آورده شده بود و بزرگانی چون قاضی ابوالحسن مؤمل حربی و به ویژه شیخ ابوالحسن محمد بن عیسی کرجی را درک کرد. ثعالبی کتاب «تحسین القبیح و تقبیح الحسن» را به نام وی تألیف کرد.
وی در آغاز کار خود به تعلیم و تربیت دانش آموزان پرداخت و از این راه امرار معاش می کرد. او عقیده داشت که تدریس و تعلیم کودکان، راه را به سوی دربار حاکمان ایرانی کوتاه می کند.
امیر ابوالفضل میکالی مردی دانشمند و ادب دوست بود و در خانه خود کتابخانه بزرگی داشت. وی کتابخانه خود را سخاوتمندانه در اختیار ابومنصور گذاشت. ابومنصور با برخورداری از این کتابخانه غنی، توانست بسیاری از کتابهای خود را تألیف کند. وی در جای جای این کتابها از امیر ابوالفضل میکالی روایت می کند.