تیفوس اپیدمیک

تیفوس یک بیماری حاد تبدار ناشی از باکتری ریکتزیا و منتقله از حشرات آلوده است. این بیماری دارای سرایت فرد به فرد نیست. این عفونت ممکن است پوست، دستگاه عصبی مرکزی، لوله گوارش و عضلات را درگیر سازد.
به طور کلی چند نوع تیفوس داریم. تیفوس اپیدمیک یا شپشی که عامل آن ریکتزیا پرووازکی می باشد، شایعترین نوع تیفوس است که توسط شپش طی چرخش شپش - انسان به انسان منتقل می شود. همچنین تیفوس آندمیک یا تیفوس ککی یا تیفوس موشی که عامل آن ریکتزیا تیفی است، نوع دیگری از این بیماری است. در این بیماری عفونت سیستمیک و ضعف و خواب آلودگی شدید دیده می شود و تب به مدت دو هفته ادامه دارد. این بیماری بسیار شدید بوده و اغلب در افراد بالای 40 سال کشنده است. در طی اپیدمی ها میزان مرگ و میر بیماری 6 - 30 درصد می باشد.
عامل بیماری تیفوس اپیدمیک ریکتزیا پرووازکی ( Rickettsia prowazekii ) می باشد. در سیر این بیماری ریکتزیا توسط شپش همراه با خون خورده شده و وارد سلول های اپی تلیال شپش می شود. در آنجا به سرعت رشد و تکثیر نموده و پس از 4 روز باعث پاره شدن سلول های جدار معده شپش می شود. سپس ریکتزیا وارد حفره معده می شود و سرانجام به خاطر پاره شده سلول های جداره آن، به داخل هموسل ( حفره عمومی بدن ) وارد می شود. ریکتزیا همراه مدفوع شپش دفع می شود که مالیدن یا خاراندن این مدفوع روی زخم یا غشای مخاطی ضعیف ( مانند ملتحمه چشم ) و یا حتی استنشاق گرد مدفوع خشک شده باعث ابتلای انسان می شود. بنابراین انسان از طریق مدفوع یا شپش له شده به بیماری مبتلا می شود نه از طریق گزش شپش و انسان به عنوان مخزن بیماری تلقی می شود.
شپش آلوده پس از ۱۴ - ۱۰ روز به علت آلودگی می میرد ولی ممکن است قدرت حیات ریکتزیا در شپش مرده تا هفته ها حفظ شود. در انسان میکروب می تواند بدون هیچگونه نشانه ای سال ها به صورت عفونت پنهانی باقی بماند. بیماری می تواند بعدها به شکل خفیف بروز کند.
در تیفوس شپشی بیماران در مرحله تب و احتمالاً ۲ تا ۳ روز بعد از طبیعی شدن درجه حرارت بدن قادر به آلوده کردن شپش هستند. شپشها معمولاً ۲ - ۶ روز بعد از خونخواری آلوده کننده هستند.
در زبان یونانی tûphos به معنی هذیان ناشی از تب است. در سال 1909 فردی به نام هاوارد ریکتز این میکروب را کشف کرد. در سال 1915 استانیلاوس پروازک درباره آن تحقیق کرد. هر دو دانشمند هم تیفوس گرفتند و به طرز وحشتناکی مردند.