تیسْفون، شهر
طاق کسری
(به یونانی کتیسفون) شهری بر ساحل دجله، در نزدیکی بغداد امروزی، پایتخت زمستانی شاهان اشکانی و ساسانی. پس از آن که بین النهرین به قلمرو اشکانیان افزوده شد، در ۵۱ پ م پاکُر پسر ارد شاهنشاه اشکانی، در آن سوی دجله و در مقابل شهر سلوکیه اردوگاه لشکریانش را برپا کرد و ترجیح داد که در شهر یونانی سلوکیه مستقر نشود؛ این اردوگاه نظامی سنگ بنای شهر تیسفون شد. در قرن اول پ م تیسفون توسعه یافت و جای صد دروازه یا هکاتوم پیلوس را گرفت. تیسفون پارتی بر خلاف لبانا، هاترا، سلوکیه، و دورا شهری تجاری نبود و بیشتر مرکز اداری منطقه به شمار می رفت. در دوران ساسانیان، با توسعۀ تیسفون، این شهر مرکز چهار شهر تیسفون، سلوکیه، به اردشیر (وه اردشیر) و به انطاکیه خسرو (وه انیتوک خسرو) در حاشیۀ رود دجله شد که به همۀ آن ها شهرستان می گفتند؛ بر همین اساس، اعراب آن جا را مداین نام گذاری کردند. در ۱۱۵م ترایانوس، امپراتور روم، تیسفون را اشغال کرد؛ اما سپاهیان خسرو اشکانی (۱۱۰ـ۱۲۷/۱۲۸م) آن جا را در ۱۱۷م آزاد کردند. در سال های ۱۶۳ و ۱۹۸م تیسفون دوباره اشغال شد، اما رومیان به ناچار عقب نشینی کردند. در ۲۴۴م شاپور اول سپاه روم را در کنار باروهای تیسفون درهم کوبید. در ۳۵۹م تیسفون شاهد پیروزی شاپور دوم بر یولیانوس مرتد شد. در ۶۳۶م پس از جنگ قادسیه و هزیمت سپاه یزدگرد سوم، شاه ساسانی، درهای مداین به آسانی به روی سپاه عرب گشوده شد؛ اما این فرجام مداین نبود. سعد بن وقاص مسجدی در آن ساخت که نخستین مسجد در عراق بود. مداین از شهرهای مهم دوران امویان باقی ماند تا آن که در دوران عباسیان، با آغاز احداث شهر جدید بغداد، مداین رونق خود را از دست داد و حتی از مصالح آن جا برای ساخت و توسعه بغداد، ازجمله قصرالتاج مکتفی، خلیفه عباسی، استفاده کردند. حکیم خاقانی شروانی چکامه ای بلند در سوگ تیسفون و طاق کسری سروده است. طاق کسری یا ایوان کسری یا ایوان مداین یا تالار خسرو، نگین تیسفون است. نخستین کاوش ها را در سال های ۱۹۰۳ تا ۱۹۱۱ ارنست هرتسفلد در تیسفون انجام داده است. قبر سلمان پارسی و حذیفۀ بن نعمان در اطراف طاق کسرا است. نیز ← ایوان_مداین؛ مداین
طاق کسری
(به یونانی کتیسفون) شهری بر ساحل دجله، در نزدیکی بغداد امروزی، پایتخت زمستانی شاهان اشکانی و ساسانی. پس از آن که بین النهرین به قلمرو اشکانیان افزوده شد، در ۵۱ پ م پاکُر پسر ارد شاهنشاه اشکانی، در آن سوی دجله و در مقابل شهر سلوکیه اردوگاه لشکریانش را برپا کرد و ترجیح داد که در شهر یونانی سلوکیه مستقر نشود؛ این اردوگاه نظامی سنگ بنای شهر تیسفون شد. در قرن اول پ م تیسفون توسعه یافت و جای صد دروازه یا هکاتوم پیلوس را گرفت. تیسفون پارتی بر خلاف لبانا، هاترا، سلوکیه، و دورا شهری تجاری نبود و بیشتر مرکز اداری منطقه به شمار می رفت. در دوران ساسانیان، با توسعۀ تیسفون، این شهر مرکز چهار شهر تیسفون، سلوکیه، به اردشیر (وه اردشیر) و به انطاکیه خسرو (وه انیتوک خسرو) در حاشیۀ رود دجله شد که به همۀ آن ها شهرستان می گفتند؛ بر همین اساس، اعراب آن جا را مداین نام گذاری کردند. در ۱۱۵م ترایانوس، امپراتور روم، تیسفون را اشغال کرد؛ اما سپاهیان خسرو اشکانی (۱۱۰ـ۱۲۷/۱۲۸م) آن جا را در ۱۱۷م آزاد کردند. در سال های ۱۶۳ و ۱۹۸م تیسفون دوباره اشغال شد، اما رومیان به ناچار عقب نشینی کردند. در ۲۴۴م شاپور اول سپاه روم را در کنار باروهای تیسفون درهم کوبید. در ۳۵۹م تیسفون شاهد پیروزی شاپور دوم بر یولیانوس مرتد شد. در ۶۳۶م پس از جنگ قادسیه و هزیمت سپاه یزدگرد سوم، شاه ساسانی، درهای مداین به آسانی به روی سپاه عرب گشوده شد؛ اما این فرجام مداین نبود. سعد بن وقاص مسجدی در آن ساخت که نخستین مسجد در عراق بود. مداین از شهرهای مهم دوران امویان باقی ماند تا آن که در دوران عباسیان، با آغاز احداث شهر جدید بغداد، مداین رونق خود را از دست داد و حتی از مصالح آن جا برای ساخت و توسعه بغداد، ازجمله قصرالتاج مکتفی، خلیفه عباسی، استفاده کردند. حکیم خاقانی شروانی چکامه ای بلند در سوگ تیسفون و طاق کسری سروده است. طاق کسری یا ایوان کسری یا ایوان مداین یا تالار خسرو، نگین تیسفون است. نخستین کاوش ها را در سال های ۱۹۰۳ تا ۱۹۱۱ ارنست هرتسفلد در تیسفون انجام داده است. قبر سلمان پارسی و حذیفۀ بن نعمان در اطراف طاق کسرا است. نیز ← ایوان_مداین؛ مداین
wikijoo: تیسفون،_شهر