تئاتر گیلان
تئاتر گیلاناگر از نمایش های سنتی و رقص های نمایشی گیلان بگذریم، نخستین حرکت تئاتری این شهر مدیون گروه های روسی است. گروه های تئاتر قفقاز و بادکوبه از راه آبی (انزلی) به رشت می آمدند و برای مردم برنامه هایی اجرا می کردند و نیز واریته هایی به صحنه می آوردند. این اجراها زمینه را برای آشنایی مردم با تئاتر اروپایی فراهم آورد. تاریخچة تئاتر گیلان به پنج دوره تقسیم می شود؛ پیش از ۱۳۱۰، تا ۱۳۲۰، تا ۱۳۳۶، تا ۱۳۵۷، پس از انقلاب ۱۳۵۷. در اردیبهشت ۱۲۸۹ نخستین گروه تئاتر گیلان با عنوان «مجمع امید ترقی» با سرپرستی میرزا حسن ناصر کار خود را آغاز کرد. ناصر برخی نمایش نامه های معروف را برای اجرای این گروه به فارسی برگرداند که مهم ترین آن ها خسیس (مولی یر) بود. با پیوستن حسین دایی نمایشی به «امید ترقی» تغییراتی در اجراها رخ داد و ویژگی های بومی و مسائل اجتماعی گیلان نیز به این ترجمه ها راه یافت. محلی شدن اجرای این نمایش نامه های جهانی، استقبال بیش از پیش تماشاگران را در پی داشت. سپس گروه های تئاتری دیگری نیز در گیلان شکل گرفت که مهم ترین آن ها عبارت اند از «رفاه آدمیت» (به سرپرستی میرزا عبدالکریم نایینی)، «محمدیه» (عبدالمجید فرساد)، «آکتورال آزاد» (جهانگیر سرتیپ پور)، «جمعیت اخوت رشت» (علی اکبر افشار)، «جمعیت آزاد ایران»، «جمعیت فرهنگ رشت» و... گروه محمدیه نخستین گروهی بود که با سونا قفقازی پای زنان را به صحنة نمایش باز کرد. پس از قفقازی، مریم گرجی و فاطمه نثوری نیز به بازی در نمایش ها پرداختند. در نخستین سال های قرن ۱۳ش، مردی با نام گریگور یقگیان به گروه های نمایشی گیلان می پیوندد که کوشش های او تحول فراوانی در تئاتر گیلان به وجود می آورد. یقگیان تعدادی نمایش نامة خارجی را به فارسی برگرداند و نمایش نامه هایی هم نوشت. او و همسرش در برخی نمایش ها به عنوان بازیگر نیز حاضر شدند. اما مهم ترین کار وی نگارش نمایش نامة داریوش سوم یا کودومانوس بود که توانسته بود در آن ترکیب مناسبی از روایت های شاهنامة فردوسی را با ویژگی های تئاتر یونانی بیامیزد. تئاتر گیلان که به سرعت در حال پیش رفت بود پس از ۱۳۰۴ و به دلیل سانسور شدید حکومتی، اندکی از حرکت رو به رشدش کم شد و تبعید برخی اهالی نمایش در ۱۳۰۷ رکودی در تئاتر گیلان پیش آورد، تا این که در حدود ۱۳۱۰ روبه خاموشی نهاد. دورة دوم، دورة رکود تئاتر در گیلان بود. پس از شهریور ۱۳۲۰ و دگرگونی جامعه، حرکتی در تئاتر گیلان شروع شد که آغازگر دورة سوم بود. در سال ۱۳۲۳ مهدی گرامی، شرکتی با عنوان «سهامی هنر» ایجاد کرد که کارگردان آن میر علی نقی میرکیا از شاگردان علی دریابیگی بود. میرکیا با اجرای آرایشگر شهر سویل (بومارشه) تحولی در تئاتر گیلان به وجود آورد. در این دوره گروه هایی مانند «کانون آینه»، «استودیو درام گیلان» (که به جز رشت در شهرهای دیگر گیلان نیز به اجرای نمایش پرداخت)، «کانون هنرپیشگان پیروز» و «تماشاخانه» شکل گرفتند. «تماشاخانه» (به سرپرستی مهدی گرامی) که در مهرماه ۱۳۲۴ ایجاد شد، سبب پیوستن بسیاری از اهالی نمایش و اتحاد ایشان گردید. در نیمة دوم دهة ۱۳۳۰ به دلیل اکران فیلم های خارجی، استقبال از نمایش ها کاهش یافت و اجرای سطحی و بازاری گروه های سیار تهرانی، که جای گروه گیلانی را گرفته بودند، تماشاخانه را در ۱۳۳۷ به تعطیلی کشاند. در دورة سوم به تقلید از نمایش های تهران، پیش پرده خوانی در گیلان گسترش یافت. در دورة چهارم گروه های بسیاری چون گروه «فرامرز بهبود»، «خورشید گیلان»، «پاسارگاد»، «جوانان گیلان»، «آتوسا» و... تشکیل شد و افراد بسیاری به این گروه ها پیوستند. در دی ماه ۱۳۴۸ گروه آتوسا از حمایت ادارة برنامه های تئاتر برخوردار شد و تا ۱۳۵۵ به کار خود ادامه داد. با افتتاح کاخ جوانان در رشت (۱۳۴۸) عده ای از جوانان برای فعالیت های نمایشی به آن جا رفتند و نمایش هایی به اجرا درآوردند. در مهرماه ۱۳۴۹ «مرکز آموزش تئاتر» اداره کل فرهنگ و هنر گیلان در رشت شکل گرفت. پرویز خضرایی، مسعود فقیه و سعید پورصمیمی از مربیان این مرکز بودند. تئاتر گیلان در دورة انقلاب ۱۳۵۷ و پس از آن رو به افول نهاد و نتوانست دانش آموختگان دانشگاهی پس از انقلاب را به کار گیرد. بسیاری از این دانشجویان تئاتر یا در تهران ماندند و یا به شهرشان بازگشتند و جذب فعالیت های دیگری همچون تولید رادیو و تلویزیون شدند. اکنون تئاتر گیلان نه به شکل مداوم بلکه به صورت گه گاهی و فقط در جشنواره های چندروزه دیده می شود. دیگر هنرمندان مشهور تئاتر گیلان عبارت اند از منیره و خسرو تسلیمی (مادر و پدر سوسن تسلیمی)، علیرضا مجلل، فریدون نوزاد، ملکه رنجبر، علی حاج علی عسگری، محمود طیاری، فرامرز طالبی و...
تئاتر گیلاناگر از نمایش های سنتی و رقص های نمایشی گیلان بگذریم، نخستین حرکت تئاتری این شهر مدیون گروه های روسی است. گروه های تئاتر قفقاز و بادکوبه از راه آبی (انزلی) به رشت می آمدند و برای مردم برنامه هایی اجرا می کردند و نیز واریته هایی به صحنه می آوردند. این اجراها زمینه را برای آشنایی مردم با تئاتر اروپایی فراهم آورد. تاریخچة تئاتر گیلان به پنج دوره تقسیم می شود؛ پیش از ۱۳۱۰، تا ۱۳۲۰، تا ۱۳۳۶، تا ۱۳۵۷، پس از انقلاب ۱۳۵۷. در اردیبهشت ۱۲۸۹ نخستین گروه تئاتر گیلان با عنوان «مجمع امید ترقی» با سرپرستی میرزا حسن ناصر کار خود را آغاز کرد. ناصر برخی نمایش نامه های معروف را برای اجرای این گروه به فارسی برگرداند که مهم ترین آن ها خسیس (مولی یر) بود. با پیوستن حسین دایی نمایشی به «امید ترقی» تغییراتی در اجراها رخ داد و ویژگی های بومی و مسائل اجتماعی گیلان نیز به این ترجمه ها راه یافت. محلی شدن اجرای این نمایش نامه های جهانی، استقبال بیش از پیش تماشاگران را در پی داشت. سپس گروه های تئاتری دیگری نیز در گیلان شکل گرفت که مهم ترین آن ها عبارت اند از «رفاه آدمیت» (به سرپرستی میرزا عبدالکریم نایینی)، «محمدیه» (عبدالمجید فرساد)، «آکتورال آزاد» (جهانگیر سرتیپ پور)، «جمعیت اخوت رشت» (علی اکبر افشار)، «جمعیت آزاد ایران»، «جمعیت فرهنگ رشت» و... گروه محمدیه نخستین گروهی بود که با سونا قفقازی پای زنان را به صحنة نمایش باز کرد. پس از قفقازی، مریم گرجی و فاطمه نثوری نیز به بازی در نمایش ها پرداختند. در نخستین سال های قرن ۱۳ش، مردی با نام گریگور یقگیان به گروه های نمایشی گیلان می پیوندد که کوشش های او تحول فراوانی در تئاتر گیلان به وجود می آورد. یقگیان تعدادی نمایش نامة خارجی را به فارسی برگرداند و نمایش نامه هایی هم نوشت. او و همسرش در برخی نمایش ها به عنوان بازیگر نیز حاضر شدند. اما مهم ترین کار وی نگارش نمایش نامة داریوش سوم یا کودومانوس بود که توانسته بود در آن ترکیب مناسبی از روایت های شاهنامة فردوسی را با ویژگی های تئاتر یونانی بیامیزد. تئاتر گیلان که به سرعت در حال پیش رفت بود پس از ۱۳۰۴ و به دلیل سانسور شدید حکومتی، اندکی از حرکت رو به رشدش کم شد و تبعید برخی اهالی نمایش در ۱۳۰۷ رکودی در تئاتر گیلان پیش آورد، تا این که در حدود ۱۳۱۰ روبه خاموشی نهاد. دورة دوم، دورة رکود تئاتر در گیلان بود. پس از شهریور ۱۳۲۰ و دگرگونی جامعه، حرکتی در تئاتر گیلان شروع شد که آغازگر دورة سوم بود. در سال ۱۳۲۳ مهدی گرامی، شرکتی با عنوان «سهامی هنر» ایجاد کرد که کارگردان آن میر علی نقی میرکیا از شاگردان علی دریابیگی بود. میرکیا با اجرای آرایشگر شهر سویل (بومارشه) تحولی در تئاتر گیلان به وجود آورد. در این دوره گروه هایی مانند «کانون آینه»، «استودیو درام گیلان» (که به جز رشت در شهرهای دیگر گیلان نیز به اجرای نمایش پرداخت)، «کانون هنرپیشگان پیروز» و «تماشاخانه» شکل گرفتند. «تماشاخانه» (به سرپرستی مهدی گرامی) که در مهرماه ۱۳۲۴ ایجاد شد، سبب پیوستن بسیاری از اهالی نمایش و اتحاد ایشان گردید. در نیمة دوم دهة ۱۳۳۰ به دلیل اکران فیلم های خارجی، استقبال از نمایش ها کاهش یافت و اجرای سطحی و بازاری گروه های سیار تهرانی، که جای گروه گیلانی را گرفته بودند، تماشاخانه را در ۱۳۳۷ به تعطیلی کشاند. در دورة سوم به تقلید از نمایش های تهران، پیش پرده خوانی در گیلان گسترش یافت. در دورة چهارم گروه های بسیاری چون گروه «فرامرز بهبود»، «خورشید گیلان»، «پاسارگاد»، «جوانان گیلان»، «آتوسا» و... تشکیل شد و افراد بسیاری به این گروه ها پیوستند. در دی ماه ۱۳۴۸ گروه آتوسا از حمایت ادارة برنامه های تئاتر برخوردار شد و تا ۱۳۵۵ به کار خود ادامه داد. با افتتاح کاخ جوانان در رشت (۱۳۴۸) عده ای از جوانان برای فعالیت های نمایشی به آن جا رفتند و نمایش هایی به اجرا درآوردند. در مهرماه ۱۳۴۹ «مرکز آموزش تئاتر» اداره کل فرهنگ و هنر گیلان در رشت شکل گرفت. پرویز خضرایی، مسعود فقیه و سعید پورصمیمی از مربیان این مرکز بودند. تئاتر گیلان در دورة انقلاب ۱۳۵۷ و پس از آن رو به افول نهاد و نتوانست دانش آموختگان دانشگاهی پس از انقلاب را به کار گیرد. بسیاری از این دانشجویان تئاتر یا در تهران ماندند و یا به شهرشان بازگشتند و جذب فعالیت های دیگری همچون تولید رادیو و تلویزیون شدند. اکنون تئاتر گیلان نه به شکل مداوم بلکه به صورت گه گاهی و فقط در جشنواره های چندروزه دیده می شود. دیگر هنرمندان مشهور تئاتر گیلان عبارت اند از منیره و خسرو تسلیمی (مادر و پدر سوسن تسلیمی)، علیرضا مجلل، فریدون نوزاد، ملکه رنجبر، علی حاج علی عسگری، محمود طیاری، فرامرز طالبی و...
wikijoo: تیاتر_گیلان