تئاتر در همدان
تئاتر در همداناز صور نمایشی ایرانی، نقالی در همدان پیشینه ای چشم گیر دارد. در قرن گذشته قهوه خانه ای به نام «ادب» بود که در آن جا «سید محمد افکار» نقل شاهنامه می گفت. در قهوه خانة «میرزا رجب»، «مرشد سبزعلی» بساط نقل داشت. در کنار نقالان، مطربان نیز سابقه دارند. «سلیمان جوده» یکی از سردسته مطربان بود. «نایب حاجی» سردسته ای دیگر که همراه با «علی خان ساززن»، «حسین خان ضرب گیر» و «علی قمی زن پوش» مجلس می آراستند. «عزیرخان» نخست تار می نواخت و بعدها سردستة گروهی مطرب شد. در این جا نیز نام مردپوشانِ زنِ مجالس زنانه در خاطره ها مانده است: «اشرف سادات» و «زینت سادات». در این گونه مجالس «فروغ» سر دسته، «موچول» بازیگر و «خاور» دایره زن بود. ولی در شهر «فناتیک» همدان، تئاتر مدرن از «دبستان آلیانس» در سال ۱۹۰۰م نضبح گرفت. در سالن این مدرسه تئاترهایی با حضور دختران دانش آموز در نقش زنان و آقایان «خوشبین» و «ربان» به اجرا درآمد. در سال ۱۹۰۵م کلیسای ارامنه، دبستانی را تأسیس کرد با نام «نور» که در این مدرسه «سامسون مگردیچیان»، «آستاتور ماداتیان» و «ساموئیل داویدیان» کمر همت برای اجرای تئاتر بستند. از فعالان نامدار این سال ها کسانی مثل «سید جلال فریدالدوله (گلگول)» «فرید سلطان»، «علی نوبری» و «محمد زبرجد» بودند. در دبستان ملی «فرهنگ»، «عصری پور» و «صفدری» فعالیت داشتند. در سال ۱۳۱۰ش سینما «اکباتان» تأسیس شد که نخست بیش تر برنامه های تئاتری در سالن این سینما به اجرا درآمد. «محمود شکریان» «محمد افشار»، «اسحق بلور»، «ذبیح اله ماهری»، «احمد بابایی»، «باقر مجنون»، «غلامعلی افشار»، «حسینعلی محمودی»، «سقراطی» و خانم «ایران خانم نازک اندام» از دست اندرکاران تئاتر این زمان در همدان بودند. در سال ۱۳۱۵ش گروهی فرانسوی به سرپرستی و کارگردانی «ژرژ اریستر» از پاریس به همدان می آیند و تئاتری را برای این مردم به صحنه می برند. همچنین در همین سال گروه «اکسترال کمیک» نیز برای اجرای برنامه از تهران عازم همدان می شود. «بکتاشی»، دبیرستان «آرش» را تأسیس می کند و نمایش «سلطان محمود غزنوی» را در سالن این دبیرستان به اجرا در می آورد. زنان بازیگر این سال ها عبارت بودند از: «بدیعی»، «منصوری» و «سوسن امیر». در سال ۱۳۲۲ش توسط «جواد تقدسی» پس از تأسیس سینما «الوند»، سینما اکباتان تبدیل به «تماشاخانة شکوفه» می شود. «امیرساسان دهگان» از نامداران همدان است که کلاس تئاتر شهرداری تهران را زیر نظر «دریا بیگی» گذراند و در همدان «کابوس» را به صحنه آورد. ازمائیس نیز تحصیل کردة روسیه بود که «اتللو» را در این سال ها به صحنه آورد. در سال ۱۳۲۳ش «رضا همراه» ادارة نیاز در همدان را به عهده گرفت و «شکوفه» را تبدیل به «فرهنگ نو» کرد. در این موقع، به تبعیت از تهران پیش پرده خوانی در تئاتر مرسوم شد؛ «سیف اله گلیریا» و «جواد تقدسی» پیش پرده خوان شدند. در همین سال، گروه تئاتری به سرپرستی «حسین خیرخواه» به همدان آمدند و در سالن سینما الوند، «تارتون» و «دختر شکلات فروش» را به اجرا در آوردند. حاصل این سفر، ماندگاری آقایان «محمدتقی کهنمویی» و «مصطفی اسکویی» در همدان برای آموزش و سر و سامان بخشیدن به تئاتر این خطه شد که پس از چندماهی «اسکویی» بازمی گردد و «کهنمویی» در رفت و آمدهایی همچنان مقصود را دنبال می کند. «موسیو آرشام» از نقاشان نیک و یگانه دکورساز برنامه های تئاتر در همدان بود. دبیرستان «پهلویی»، زیر نظر «سیف اله گلیریان» و دبیرستان «ابن سینا» زیر نظر «کارگر» مراکز مهم فعالیت تئاتری بود. در سال ۱۳۳۰ش رادیو محلی افتتاح و برنامه های تئاتر رادیویی دایر می شود. با تأسیس ادارة فرهنگ و هنر، آقای «داور کشانی» به مدیریت تئاتر همدان منصوب می شود که زیرنظر ایشان کلاس تئاتر دایر و فعالیت هایی به منصة ظهور می رسد. «نصراله عبادی»، «صادق عاشور پور» «احمد قربانیان»، و ... از تئاتر پیشگان شاخص تئاتر همدان هستند.
تئاتر در همداناز صور نمایشی ایرانی، نقالی در همدان پیشینه ای چشم گیر دارد. در قرن گذشته قهوه خانه ای به نام «ادب» بود که در آن جا «سید محمد افکار» نقل شاهنامه می گفت. در قهوه خانة «میرزا رجب»، «مرشد سبزعلی» بساط نقل داشت. در کنار نقالان، مطربان نیز سابقه دارند. «سلیمان جوده» یکی از سردسته مطربان بود. «نایب حاجی» سردسته ای دیگر که همراه با «علی خان ساززن»، «حسین خان ضرب گیر» و «علی قمی زن پوش» مجلس می آراستند. «عزیرخان» نخست تار می نواخت و بعدها سردستة گروهی مطرب شد. در این جا نیز نام مردپوشانِ زنِ مجالس زنانه در خاطره ها مانده است: «اشرف سادات» و «زینت سادات». در این گونه مجالس «فروغ» سر دسته، «موچول» بازیگر و «خاور» دایره زن بود. ولی در شهر «فناتیک» همدان، تئاتر مدرن از «دبستان آلیانس» در سال ۱۹۰۰م نضبح گرفت. در سالن این مدرسه تئاترهایی با حضور دختران دانش آموز در نقش زنان و آقایان «خوشبین» و «ربان» به اجرا درآمد. در سال ۱۹۰۵م کلیسای ارامنه، دبستانی را تأسیس کرد با نام «نور» که در این مدرسه «سامسون مگردیچیان»، «آستاتور ماداتیان» و «ساموئیل داویدیان» کمر همت برای اجرای تئاتر بستند. از فعالان نامدار این سال ها کسانی مثل «سید جلال فریدالدوله (گلگول)» «فرید سلطان»، «علی نوبری» و «محمد زبرجد» بودند. در دبستان ملی «فرهنگ»، «عصری پور» و «صفدری» فعالیت داشتند. در سال ۱۳۱۰ش سینما «اکباتان» تأسیس شد که نخست بیش تر برنامه های تئاتری در سالن این سینما به اجرا درآمد. «محمود شکریان» «محمد افشار»، «اسحق بلور»، «ذبیح اله ماهری»، «احمد بابایی»، «باقر مجنون»، «غلامعلی افشار»، «حسینعلی محمودی»، «سقراطی» و خانم «ایران خانم نازک اندام» از دست اندرکاران تئاتر این زمان در همدان بودند. در سال ۱۳۱۵ش گروهی فرانسوی به سرپرستی و کارگردانی «ژرژ اریستر» از پاریس به همدان می آیند و تئاتری را برای این مردم به صحنه می برند. همچنین در همین سال گروه «اکسترال کمیک» نیز برای اجرای برنامه از تهران عازم همدان می شود. «بکتاشی»، دبیرستان «آرش» را تأسیس می کند و نمایش «سلطان محمود غزنوی» را در سالن این دبیرستان به اجرا در می آورد. زنان بازیگر این سال ها عبارت بودند از: «بدیعی»، «منصوری» و «سوسن امیر». در سال ۱۳۲۲ش توسط «جواد تقدسی» پس از تأسیس سینما «الوند»، سینما اکباتان تبدیل به «تماشاخانة شکوفه» می شود. «امیرساسان دهگان» از نامداران همدان است که کلاس تئاتر شهرداری تهران را زیر نظر «دریا بیگی» گذراند و در همدان «کابوس» را به صحنه آورد. ازمائیس نیز تحصیل کردة روسیه بود که «اتللو» را در این سال ها به صحنه آورد. در سال ۱۳۲۳ش «رضا همراه» ادارة نیاز در همدان را به عهده گرفت و «شکوفه» را تبدیل به «فرهنگ نو» کرد. در این موقع، به تبعیت از تهران پیش پرده خوانی در تئاتر مرسوم شد؛ «سیف اله گلیریا» و «جواد تقدسی» پیش پرده خوان شدند. در همین سال، گروه تئاتری به سرپرستی «حسین خیرخواه» به همدان آمدند و در سالن سینما الوند، «تارتون» و «دختر شکلات فروش» را به اجرا در آوردند. حاصل این سفر، ماندگاری آقایان «محمدتقی کهنمویی» و «مصطفی اسکویی» در همدان برای آموزش و سر و سامان بخشیدن به تئاتر این خطه شد که پس از چندماهی «اسکویی» بازمی گردد و «کهنمویی» در رفت و آمدهایی همچنان مقصود را دنبال می کند. «موسیو آرشام» از نقاشان نیک و یگانه دکورساز برنامه های تئاتر در همدان بود. دبیرستان «پهلویی»، زیر نظر «سیف اله گلیریان» و دبیرستان «ابن سینا» زیر نظر «کارگر» مراکز مهم فعالیت تئاتری بود. در سال ۱۳۳۰ش رادیو محلی افتتاح و برنامه های تئاتر رادیویی دایر می شود. با تأسیس ادارة فرهنگ و هنر، آقای «داور کشانی» به مدیریت تئاتر همدان منصوب می شود که زیرنظر ایشان کلاس تئاتر دایر و فعالیت هایی به منصة ظهور می رسد. «نصراله عبادی»، «صادق عاشور پور» «احمد قربانیان»، و ... از تئاتر پیشگان شاخص تئاتر همدان هستند.
wikijoo: تیاتر_در_همدان