تیاتر ارامنه تبریز

تئاتر ارامنۀ تبریز
نخستین نمایش ارامنۀ تبریز در ۱۲۵۸ش برای کمک به قحطی زدگانِ شهر وان اجرا شد. کارگردان نمایش کشیش مسروپ پاپازیان، مدیر مدرسۀ ارمنیان در محلۀ قلعۀ تبریز بود، و با همۀ فشارهای تنگ نظرانه ای که بر او و همکارانش وارد آمد، دخترش، آشخن، را هم به بازی در نمایش ترغیب کرد. دو نمایشِ پادشاه آشوت، و دو گرسنه در چادری اجرا شد که در خانۀ کشیش پاپازیان بر پا شده بود؛ پس از آن در سال های ۱۲۵۹ و ۱۲۶۰ش نمایش نامه هایی از زبان فرانسوی به ارمنی ترجمه و اجرا شد، از جمله تاجر ونیزی، اثر ویلیام شکسپیر، پزشک قلابی، پزشک پرنده، پزشک عشق، خاک های سیاه، دادگاه عدالت، اثر مسروپ پاپازیان؛ و آرشاک دوم. در این دوره، سالن تئاتر احداث نشده بود و نمایش ها در خانۀ مسکونیِ تیگران گورویان اجرا می شد، که بی دریغ از گروه های تئاتریِ ارمنی حمایت می کرد. در ۱۲۶۶ش یک گروه تئاتر دوازده نفری از ارامنه تشکیل شد که به جز نمایش هایی به زبان ارمنی چند نمایش به زبان ترکی نیز ترجمه و اجرا کردند. تا ۱۲۶۹ش اجرا و تماشای این نمایش ها مختص آقایان بود، تا این که در ۱۲۷۰ش چند تن از بانوانِ آموزگارِ ارمنیِ محلۀ لیل آباد گروه نمایشی تشکیل دادند و در ۱۲۷۱ش نخستین نمایش برای بانوان را اجرا کردند. تبریز در این سال ها دو محلۀ ارمنی نشین داشت که به تدریج در هر دو محله تالار نمایش احداث شد. این تالارها را اعضای انجمن دوستداران تئاتر، حمایت و اداره می کردند. در فروردین ۱۲۷۹ش دو نمایش نامۀ محاسبۀ اشتباه، و باربولی در تالار تئاتر مدرسۀ لیل آباد بر روی صحنه رفت، و از ۱۲۸۰ تا ۱۲۸۱ش نمایش های عروسی کرچینسکی، از سوخو ـ کابیلن؛ خدعۀ اسکاپن، اثر مولیر؛ مرگ موش، گدایان اشراف زاده، خانوادۀ جنایتکار، عیش و نوش و... اجرا شد. در ۱۲۸۲ گروهی با نام تئاتر آناهید تشکیل شد که نمایش حکایت، نوشتۀ قازاروس آقایان را در تالار مدرسۀ هایگازیان تاماریان بر روی صحنه برد. اوج فعالیت گروه های نمایشی ارمنی در تبریز از ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۵ش بود. نمایش هایی که آنان در این سال ها اجرا کردند عبارت بودند از جنایت (سه بی نوا)، اثر الکساندر دوما؛ سیبیراگان، سیاوش و سودابه، اقتباس از شاهنامه، غروب خنده؛ برای شرف، نوشتۀ الکساندر شیروان زاده و...