[ویکی شیعه] تکیه، در اصطلاح شیعیان ایرانی به محل برگزاری مراسم سوگواری پیشوایان دین به ویژه سوگواری محرم و اجرای تعزیه می گویند. این کلمه برای اشاره به مکان گردآمدن صوفیان، مزار مشایخ صوفیه، اقامتگاه موقت صوفیان در سفر و مهمانپذیر رایگان در شهرهای زیارتی نیز به کار رفته است.
واژه تکیه و ترکیبات هم خانواده آن (تکیه دادن، تکیه داشتن و تکیه کردن) به معنای پشت به چیزی گذاشتن، اعتماد کردن، پشت دادن و آسایش نمودن و راحت کردن، چیزی که بر آن پشت گذارند، در فارسی از قدیم کاربرد بسیار داشته است. این واژه در زبان ترکی و فارسی و سپس عربی معنای اصطلاحی است. سبب این امر، آن بوده است که ساکنان تکیه برای گذران زندگی بر درآمد اوقاف و کمکهای نیکوکاران اتکا می کرده اند. این واژه قطعاً عربی نیست و در فرهنگهای کهن لغت عربی نظیر آثار ابن فارس، جوهری، ابن منظور و مرتضی زبیدی وجود ندارد.
تکیه، مکان گردآمدن صوفیان، مزار مشایخ صوفیه، اقامتگاه موقت صوفیان در سفر، مهمانپذیر رایگان در شهرهای زیارتی، و بویژه در ایران محل برگزاری مراسم سوگواری پیشوایان دین بویژه سوگواری های ماه محرّم و اجرای تعزیه است.
[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از کتاب فرهنگ عاشورا است
محلی که برای عزاداری سیدالشهدا علیه السلام، به ویژه در ایام عاشورا ساخته و برپا می شود. این گونه اماکن، علاوه بر آن که حرمت و قداست خاص خود را دارد، احکام مخصوص مساجد را ندارد، بنابراین محدودیت حضور در آن مثل مسجد نیست.
«تکیه یا تکیه گاه بعد از مسجد در حقیقت پایگاه معنوی مسلمانان خصوصا شیعیان به حساب می آید. جایی که مردم با
تعزیه خوانی و سوگواری سالار شهیدان و یاران باوفایش به او متوسل و متکی می شوند... تکیه با تعزیه و عزاداری عجین گشته و این دو را هرگز نتوان از یکدیگر جدا کرد. به نظر می رسد تعزیه پس از حادثه کربلا برای نشان دادن وقایع خونبار عاشورا به
سبک سوزناک ابداع شده باشد و با تقلید از نمایش های قدیمی که تا عهد پیشدادیان می رسد، ارتباط پیدا می کند».
در نقل فوق، روی تکیه گاه بودن تکیه برای عزاداران حسینی تکیه شده است. این دقت را دیگران نیز داشته اند و در پیشینه تاریخی آن به این جنبه عنایت کرده اند. از جمله به این نقل توجه کنید: «جایی که مامن و پناهگاه و تکیه گاه فقیران و مسافران بوده و رایگان در آنجا اقامت موقت داشته اند. محافظان و نگهبانان آن (تکیه داران)از جوانمردان بودند و آداب و رسومی خاص داشتند که در «فتوت نامه »ها آمده است. جز این مفهوم، تکایا محلی برای اجرای تعزیه برای سالار شهیدان بوده که در وسط تکیه، روی سکویی برآمده از زمین، تعزیه خوانان موجب تحریک احساسات جماعت عزادار می شدند.
رفته رفته تکیه به محلی برای عزاداری تبدیل شد. از زمان ناصرالدین شاه به بعد، تکیه های به طور رسمی محل اجرای نمایش های مذهبی شد... در بیشتر تکیه ها - به اقتضای فصل - چادرهایی بزرگ برمی افراشتند که در واقع سقف این گونه تکیه ها به شمار می رفت. پارچه هایی سیاه که اشعاری در سوگ خاندان امام حسین علیه السلام بر آن نقش بسته است و علامت و شکل مخصوص تکیه نیز در جایی از آن قرار می گرفت.
هر تکیه، علامتی ویژه و علمی ممتاز از بقیه تکیه ها برای خود داشت. بیشتر تکیه ها بر گذرگاهها و راههای رفت و آمد مردم ساخته می شدند و دو مدخل داشتند که قافله ها و شبیه گردانان و دسته های عزاداری از آن عبور می کردند... در هر تکیه به یادبود تشنگی شهیدان کربلا سقاخانه ای بنا می شد. بعدها در کنار تکیه ها، محل هایی به نام
حسینیه و زینبیه بنا شد و یا تکایا به نام «حسینیه » تغییر نام یافتند.
گاهی به همت اهل یک شهر، در شهرهای زیارتی از قبیل «مشهد»، «کربلا»، «نجف » و... حسینیه هایی ساخته می شود که اغلب مورد استفاده زوار آن شهر قرار می گیرد.
جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
[ویکی فقه] تکیه (ابهام زدایی). تکیه ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: مقالات و معانی• تکیه (مکان)، مکان گردآمدن صوفیان، مزار مشایخ صوفیه، اقامتگاه موقت صوفیان در سفر، بویژه در ایران محل برگزاری مراسم سوگواری پیشوایان دین• تکیه در ایران، تاریخچه تکیه در ایران• تکیه در هند، تاریخچه تکیه در هند• تکیه در عثمانی، تاریخچه تکیه در دوره عثمانی تکیه ها• تکیه دولت، یا تکیه همایونی دولتی، تکیه قصر، تکیه بزرگ شاهی، بنایی ایجاد شده در
تهران برای برگزاری مراسم سوگواری پیشوایان دین• تکیه باندرمه لی زاده، تکیه صوفیان طریقت جلوتی متعلق به قرن دوازدهم در اُسکدار استانبول، معروف به
آستانه هاشمی• تکیه مادر شاهزاده، محل ایجاد شده توسط همسر فتحعلی شاه برای دفن خود
...
[ویکی فقه] تکیه (مکان). تکیه ، مکان گردآمدن صوفیان ، مزار مشایخ صوفیه، اقامتگاه موقت صوفیان در سفر ، مهمانپذیر رایگان در شهرهای زیارتی ، و بویژه در ایران محل برگزاری مراسم سوگواری پیشوایان دین به ویژه سوگواری های ماه محرّم و اجرای تعزیه می باشد.
واژة تکیه و ترکیبات هم خانواده آن (تکیه دادن، تکیه داشتن و تکیه کردن) به معنای پشت به چیزی گذاشتن، اعتماد کردن، پشت دادن و آسایش نمودن و راحت کردن، چیزی که بر آن پشت گذارند، در فارسی از قدیم کاربرد بسیار داشته است.
معنای اصطلاحی تکیه
این واژه در زبان ترکی و فارسی و سپس عربی معنای اصطلاحی یافته است. سبب این امر، آن بوده است که ساکنان تکیه برای گذران زندگی بر درآمد اوقاف و کمکهای نیکوکاران اتکا می کرده اند.
واژه تکیه از دیدگاه واژه نامه نویسان
این واژه قطعاً عربی نیست و در فرهنگ های کهن لغت عربی نظیر آثار ابن فارس ، جوهری و ابن منظور و مرتضی زبیدی وجود ندارد؛ ازینرو در باره اصل آن وحدت رأی در بین واژه نامه نویسان دیده نمی شود.
← دزی
...
