تکلیف بعثی

[ویکی فقه] تکلیف بعثی به امر و نهی کردن به غرض تحقق متعلَّق در خارج به وسیله مکلَّف اطلاق می شود.
تکلیف بعثی، مقابل تکلیف تسجیلی است. وقتی مولا مصلحتی را در فعلی تشخیص می دهد، مکلّفان را به انجام آن در خارج تکلیف می کند؛ حال اگر مولا بداند که برخی مکلّفان به این تکلیف عمل می کنند، غرض وی از تکلیف نسبت به این عده، بر انگیختن آنها برای انجام متعلق تکلیف در خارج است؛ این تکلیف را «تکلیف بعثی» می گویند. اما اگر مولا بداند که عده ای از مکلّفان به این تکلیف عمل نخواهند کرد، غرض وی از تکلیف نسبت به آنها، حصول فعل مامورٌ به در خارج نیست، زیرا نسبت به عدم حصول آن علم دارد، بلکه غرض او، تسجیل و اتمام حجّت بر آنها است؛ این تکلیف را «تکلیف تسجیلی» می گویند.
نکته
ظاهر کلام صاحب معالم در بحث « مقدمه واجب » این است که وجوب مقدمه واجب بر مکلف، مشروط به اراده ذی المقدّمه توسط او است. در توجیه ظاهر این کلام که دیگران آن را باطل دانسته اند نظریاتی بیان شده است. و صاحب کتاب « بدایع الافکار » این تقسیم بندی (تکلیف یا بعثی است یا تسجیلی) را ارائه کرده است.