توکامک

توکامک ( به روسی: Токамак ) ( به انگلیسی: Tokamak ) نام نوعی دستگاه است که کار آن محصورسازی پلاسما است و برای ایجاد پایداری پلاسما بر مبنای محصورسازی مغناطیسی طراحی شده است.
این سیستم ها حاوی پلاسمای دوتریوم - تریتیوم هستند که توسط دو سری میدان مغناطیسی نگهداری می شوند، و شکلی مانند چنبره تشکیل می دهند.
توکامک یکی از گونه های مختلف از دستگاه های هم جوشی محصورسازی مغناطیسی، و یکی از نامزدها برای تولید کنترل قدرت همجوشی گرما است که بیشترین تحقیق روی آن انجام شده است. در توکامک ها از میدان های مغناطیسی برای محصور کردن پلاسما استفاده می شود زیرا که هیچ مواد جامدی نمی تواند درجه حرارت بسیار بالای پلاسما را تحمل کند. استلراتور یک جایگزین برای توکامک است.
در دستگاه توکامک سعی می شود پلاسما را توسط ابزارها و میدان های مغناطیسی مختلف، در محفظه ای چنبره ای شکل محصور کنند تا از برخورد آن به دیواره و فروپاشی جلوگیری شود. از مهمترین میدان های مغناطیسی در توکامک می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• میدان مغناطیسی سمتی یا چنبره ای
• میدان مغناطیسی قطبی
• میدان مغناطیسی عمودی
توکامک در دههٔ ۱۹۵۰ توسط فیزیکدانان شوروی ایگور یوگنیویچ تام و آندره ساخاروف، با الهام از ایده اولیه از لو آرتسیموویچ اختراع شد. کاربرد توکامک ها در نهایت برای دستیابی به تولید انرژی هسته ای از طریق روش گداخت هسته ای است.
• چنبره ای
• قطبی
• عمودی
توکامک های زیادی در اقصی نقاط جهان مشغول به فعالیت بوده و هستند. از میان آنان، توکامک های مشهور در زیر فهرست بندی شده اند.
• توکامک T - ۱۰: انستیتو کورچاتوف، روسیه، تأسیس ۱۹۷۳
• مرکز پژوهشی یولیش، آلمان، تأسیس ۱۹۷۸
• چنبره مشترک اروپا ( JET ) ، انگلستان، تأسیس ۱۹۸۳
• JT - ۶۰، ژاپن، تأسیس ۱۹۸۵
• STOR - M، کانادا تأسیس ۱۹۸۷.
• گلوبوس ام، انستیتوی ایوف، سن پترزبورگ، روسیه
• Tore Supra, [ ۱] فرانسه، ۱۹۸۸
• Aditya، هند، ۱۹۸۹
• DIII - D[ ۲] کالیفرنیا، ژنرال اتومیکس ۱۹۸۸
• COMPASS، سابقاً متعلق یه انگلستان، اکنون متعلق به جمهوری چک
• FTU، ایتالیا، ۱۹۹۰
• ISTTOK, [ ۳] پرتغال، ۱۹۹۱
• ASDEX، آلمان، ۱۹۹۱
• Alcator C - Mod[ ۴] دانشگاه ام آی تی، ۱۹۹۲
• TCV، سوئیس، تأسیس ۱۹۹۲
• TCABR، برزیل ۱۹۹۴.
• HT - ۷، چین، ۱۹۹۵
• MAST، انگلستان، ۱۹۹۹
• آزمایشگاه ملی چنبره کروی، دانشگاه پرینستون، ۱۹۹۹
• EAST ( HT - 7U ) ، چین، ۲۰۰۶
• KSTAR، کره جنوبی، ۲۰۰۸