تونل تیمز

تونل تیمز ( انگلیسی: Thames Tunnel ) یک تونل تردد در زیر رودخانه تیمز، در شهر لندن است. این تونل، محلهٔ رودرهاید را به منطقه سات ارک لندن وصل کرده و ۳۹۶ متر طول دارد. پهنای تونل ۱۱ متر و ارتفاع آن ۶ متر است. در هنگام بالاترین سطح آب رودخانه، موقع جزر و مد، تونل تیمز، در عمق ۲۳ متر پایین تر از سطح آب قرار می گیرد. این تونل که اولین نمونهٔ شناخته شده جهان است که در زیر یک رودخانهٔ قابل کشتیرانی تکمیل و بهره برداری شده، بین سال های ۱۸۲۵ تا ۱۸۴۳م. توسط مهندس معمار مارک ایزامبارد برونل و پسرش آیزامبارد کینگدام برونل تکمیل شده و در تاریخ ۲۵ مارس ۱۸۴۳م، برای تردد عمومی گشایش یافته است. . تونل تیمز، در اصل برای کالسکه های اسبی طراحی شده بود، اما در عمل بیشتر توسط عابران پیاده استفاده شد و بعدها به یک جاذبهٔ گردشگری تبدیل گشت. در سال ۱۸۶۹م، این تونل به خط شرق لندن وصل شد و از سال ۲۰۱۰م، بخشی از شبکهٔ متروی زمینی لندن، تحت مالکیت شرکت حمل و نقل لندن است. [ ۱]
در آغاز قرن ۱۹م، نیاز مبرمی به ایجاد یک اتصال جدید از طریق خشکی بین کرانه جنوبی و شمالی رودخانه تیمز وجود داشت تا اسکله های در حال گسترش دو سوی رودخانه به هم متصل شوند. در سال ۱۷۹۹م، مهندس معمار رالف داد تلاش کرد تا از طریق حفر تونل، گریوزند را به تیلبوری، در اسکس وصل کند، اما موفق نشد. [ ۲] بین سالهای ۱۸۰۵تا ۱۸۰۹م، گروهی از معدنچیان کورنی و از جمله ریچارد ترویتیک، بارها تلاش کردند تا تونلی بین محله رودرهاید و ووپینگ حفر کنند اما به علت شرایط دشوار و وضعیت خاک زمین منطقه، هر بار شکست خوردند. معدنچیان، حفاری در بستر سخت سنگی را از قبل با موفقیت، تجربه کرده بودند، اما زمین این منطقه عمدتاً از خاک رس تشکیل شده بود. پس از حفر ۳۰۵ متر از یک طرح ۳۶۶ متری، دو بار در اثر نفوذ آب دیواره های تونل ریزش کرد و بخش عظیمی از تونل ویران شد. [ ۳] نهایتاً بنا بر صلاحدید مهندسان ادامه کار غیر عملی تشخیص داده و کار حفاری متوقف شد. [ ۴] با این حال مارک برونل، که یک مهندس فرانسوی - انگلیسی بود از پذیرش این تصمیم امتناع کرد. وی در سال ۱۸۱۴م، به الکساندر یکم، امپراتور روسیه، طرحی را برای ساخت یک تونل در زیر رود نوا در سن پترزبورگ، پیشنهاد داده بود. اما این طرح به نفع پلی که روی رودخانه ساخته شد، رد شده بود. با این وجود مارک برونل، به مطالعات و تلاش خود به منظور گسترش و پیشبرد نظراتش ادامه داد. در ژانویه سال ۱۸۱۸م، مهندس برونل، موفق شد یک شیوهٔ ایمنی جدید را به نام سپر تونل ثبت کند. این شیوهٔ جدید، تحولی بزرگ و پیشرو در فناوری ساخت تونل ایجاد کرد. در سال ۱۸۲۳م، برونل طرح ساخت تونلی را از رودرهاید به ووپینگ، پیشنهاد کرد. در این طرح، شیوهٔ ایمنی جدید نیز منظور شده بود. پیشنهاد برونل خیلی زود با استقبال سرمایه گذاران خصوصی روبرو شد و از جمله با حمایت مالی آرتور ولزلی، یک شرکت ساخت تونل به نام شرکت حفاری تیمز در سال ۱۸۲۴م، تأسیس شد و سال بعد یعنی سال ۱۸۲۵م، کار حفاری تونل عملاً آغاز گشت. اولین گام، ساختن یک گذرگاه عمودی بزرگ در ۴۶ متری کناره حنوبی رودخانه، در رودرهاید بود. این گذرگاه یا شفت با استفاده از یک حلقهٔ آهنی در بالای زمین، به قطر ۱۵ متر حفر شد و یک دیوار آجری به ارتفاع ۱۲ متر و ضخامت ۹۱ سانتی متر در بالای آن ساخته شد. سپس یک موتور بخار بسیار قوی برای به حرکت درآوردن پمپ های حفاری روی آن نصب شد. وزن کل این دستگاه، هزار تن، تخمین زده شده است. کارگران با ابزار دستی خاک زیر لبهٔ تیز پایینی حلقهٔ آهنی را خالی می کردند و به این ترتیب حلقه و ساختار بالای آن به تدریج در اثر وزن خود، در خاک رس فرومی رفت. با این حال حفر این چاه با مشکلاتی برخورد کرد. از جمله یک بار فشار خاک اطراف محل حفاری، مانع فرورفتن بیشتر حلقه شد. برای گشودن این مشکل، به وزن بیشتری نیاز بود. ۵۰ هزار آجر، برای افزایش وزن، روی حلقه قرار داده شد. معلوم شد که از جمله یکی از دلایل گیر کردن حلقه، موازی بودن دیواره های محیط استوانه بوده است. سالها بعد وقتی کار حفاری چاه به اتمام رسید، قطر پایینی آن کمی کوچکتر از قطر بالایی آن بود. مخروطی بودن چاه لازم بود تا حلقه حفاری گیر نکند و در خاک فرو برود. در نوامبر سال ۱۸۲۵م، ساختمان گذرگاه نهایتاً به پایان رسید و آغاز حفاری تونل را ممکن کرد. [ ۵]