تونسی خیرالدین

تونِسی، خَیرُالدّین (۱۸۲۲ـ۱۸۸۹م)
سیاستمدار و نویسندۀ تونسی و صدراعظم دولت عثمانی. در اصل از قبیلۀ اَباظه در منطقۀ چرکس، جنوب غرب کوه های قفقاز، است. پس از کشته شدن پدرش در یکی از درگیری های عثمانی با روسیه، به عنوان برده فروخته شد و نمایندۀ احمد بای، حاکم تونس، او را که هفده سال داشت، خرید و به تونس برد تا در کاخ حاکم پرورش یابد. در ۱۸۴۰م وارد بخش سواره نظام شد و مراتب نظامی را تا حد فرماندهی طی کرد و در ۱۸۵۷م، وزیر جنگ شد. در ۱۸۶۱م، رئیس مجلس تونس شد و سفری به اروپا کرد تا از پادشاهان اروپایی به سبب تمجیدشان از قانون اساسی فرانسه، سپاسگزاری کند. در ۱۸۶۳م، در مخالفت با استقراض خارجی، از ریاست مجلس و وزارت جنگ استعفا کرد. در ۱۸۶۷م، کتاب اقوم المسالک را نوشت. در ۱۸۷۳م، وزیراعظم و رئیس هیئت وزیران شد. در دورۀ وزارتش، دستاوردهای مهمی داشت که مهم ترین آن سازماندهی وزارتخانه ها و ادارات و نظم بخشیدن به کشاورزی و تجارت و اقتصاد بوده است. در ۱۸۷۷م، از مناصب خود عزل شد. در ۱۸۷۸م، سلطان عبدالحمید عثمانی او را به استانبول فرا خواند و او را به صدراعظمی دولت عثمانی منصوب کرد. مهم ترین تألیف او کتاب «استوارترین روش در شناخت ممالک» است. نوشته هایی هم به زبان فرانسه داشت که در کتاب مُذْکرات (خاطرات) او گرد آمده است.