تولاییان

تَوَلّائیان
(یا: اهل تولّی) گروهی از شیعیان که ولایت و خلافت را مختص امام علی (ع) می دانند و تولّی به علی (ع) و اولاد او را، براساس اخبار رسیده از معصومین (ع)، واجب و از ارکان اسلام می شمارند. تولّی به علی (ع) و آل او از دیرباز در میان شیعیان رواج داشته و در عهد امویان و عباسیان نیز از بزرگان شیعه نقل شده است. تولّائیان در این دوره ها بنابه مصلحت و گاه از ترس اُمَرا از مبالغه اجتناب و تقیه می کردند. اینان در عهد آل بویه و فاطمیان مصر عقاید خود را علنی کردند و از ابوبکر و عمر و عثمان تبرّی جستند. در دورۀ صفویه، پادشاهان این سلسله در امر تولّی مبالغه می کردند و اغلب خود را «بندۀ شاه ولایت» می خواندند، چنان که شاه عباس اول خود را «کلب آستانۀ شاه ولایت» لقب داده بود. در عهد قاجاریه رسم تولّی رواج داشت و روضه خوانان و مناقب خوانان تولائی در مساجد، معابر، بازارها، زورخانه ها و اجتماعات رسمی، دربارۀ علی (ع) و آل او و کرامات آنان، نوحه، اشعار و قصه های مبالغه آمیز می خواندند.