توران دخت

توران دخت (پوچینی). توران دخت اپرایی از جاکومو پوچینی است که نخستین بار در سال ۱۹۲۶ در تالار اپرای اسکالای میلان اجرا شد. اپرانامه آن را جوزپه آدامی و رناتو سیمونی نوشته اند. نوشتن اپرا به واسطه مرگ پوچینی در سال ۱۹۲۴ ناتمام ماند و فرانکو آلفانو آن را کامل کرد. [ ۱] اگر چه پوچینی در ابتدا با خواندن اقتباس سال ۱۸۰۱ فریدریش شیلر به موضوع علاقمند شد[ ۲] اما وی اساس کار را بیشتر بر روی نمایش قبلی توران دخت اثر کارلو گوتزی پایه گذاری کرد. این اپرا در اصل، داستان روز سه شنبهٔ منظومه هفت پیکر اثر نظامی گنجوی شاعر پارسی ایرانی قرن دوازدهم به نام گنبد سرخ است. [ ۳] با این همه، قهرمان داستان به عنوان یک شاهزاده خانم روسی شناخته می شود. نام اپرا بر اساس عنوان دختر توران بنا شده است و نامی است که غالباً در شعرهای فارسی منتسب به شاهزاده خانم های آسیای میانه بوده است. هنگامی که پوچینی درگذشت، ۲ پرده، از مجموع ۳ پرده اثر تکمیل شده بود که این موضوع شامل سازبندی اثر نیز می گردید. اپرای توران دخت آخرین موسیقی ساخته شده توسط پوچینی بود. [ ۴] [ ۵]
بر اساس اپرای پوچینی، تئاتری در ایران اجرا شده است. این نمایش که به نام توراندخت در فرهنگسرای نیاوران بر روی صحنه رفت را محسن معینی کارگردانی کرده است. همچنین متن آن به نویسندگی محسن معینی نوشته شده و اقتباسی از داستان گنبد سرخ هفت پیکر نظامی است. این نمایش در سال ۱۳۹۲ اجرا شده است. [ ۶] [ ۷]

توران دخت (گوتزی). توراندخت ( به ایتالیایی: Turandot ) نمایش کمدیادلارته ای از کارلو گوتزی است که در سال ۱۷۶۲ به نگارش درآمده است. این نمایش به تقلید از داستانی ایرانی است از مجموعهٔ هزار و یک شب که توسط شرق شناس فرانسوی فرانسوا پتی دلا کروا جمع آوری شده است. این نمایش مواد مورد نیاز طرح اپرای توراندخت اثر پوچینی ( ۱۹۲۶ ) را فراهم آورد. همچنین اپرایی که پیش از آن توسط فروچیو بوزونی فراهم آمده بود ( ۱۹۱۷ ) . که البته این اقتباس ( توراندخت، شاهزاده ای از چین ) را فریدریش شیلر در سال ۱۸۰۱ تهیه کرده بود که در ابتدا مورد توجه پوچینی قرار گرفت.
اقتباس دیگری از این داستان توسط کارل ولمولر تهیه شده است. برتولت برشت نمایش نامه نویس معاصر آلمانی نیز اقتباسی از این داستان به دست داده است که آن هم با نام توراندخت شناخته می شود ( ۱۹۵۳ ) .
داستان در چین باستان رخ می دهد و در مورد شاهزاده کالاف است که عاشق شاهزاده توراندخت می شود. وی برای گرفتن پاسخ مثبت از شاهزاده برای ازدواج، باید سه معما را حل کند و هر پاسخ نادرستی به مرگ وی می انجامد. وی سه معما را حل می کند اما توراندخت همچنان برای ازدواج مردد است. شاهزاده کالاف برای خروج از بن بست، مرگ را می پذیرد در صورتی که توراندخت بتواند نام واقعی اش را حدس بزند.
نمایش گوتزی لحن طعنه آمیزی دارد اما شیلر این نمایش را به حماسه ای نمادین با نگرشی اخلاقی آرمانی مبدل کرده است. گوتزی با این همه، از هردو زمینهٔ درام و کمدی بهره گرفته است؛ به شکلی که این و عنصر در کنار هم و به صورت مستقل پیش می روند. در حالی که شیلر، این دو را با هم درمی آمیزد و هرکدام نتیجهٔ دیگری می شوند. این تعامل عناصر دراماتیک و کمیکال، وابستگی متقابل آن ها و این واقعیت که آن ها به طور مساوی همسان شده اند، به اصل رمانتیک جهان گرایی تجسم می بخشد.
شخصیت اصلی کار گوتزی، شاهزده توراندخت، بداخلاق و ظالم به نظر می رسد در حالی که توراندخت شیلر، شخصی است که مصمم است نگرش اخلاقی و معنوی اش را پیگیری کند. همین طور شاهزاده کالاف که در کار گوتزی، چونان روحی گمشده و فردی هوس باز است، در کار شیلر مبدل می شود به عاشقی که برای عشق واقعی و عمیق خود به توراندخت، جانبازی می کند.
شخصیت های کلاسیک کمدیا دلارته ای نمایش، به خصوص پنتالونه و بریگلا، که در نسخهٔ گوتزی محاوره ای صحبت می کنند، در کار شیلر، طبیعت ساده دلانه شان را از دست می دهند و رسمی صحبت می کنند و با این کار به فضای اخلاقی اقتباس شیلر یاری می رسانند. [ ۱]