[ویکی نور] تهذیب التهذیب، اثر احمد بن علی بن حجر عسقلانی (متوفی 852ق)، تلخیص کتاب «تهذیب الکمال فی أسماء الرجال»، یوسف بن زکی مزی شافعی (متوفی 942ق) است.
کتاب در دوازده جلد تدوین شده است. در یازده جلد، اسامی به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده و در جلد دوازدهم کنیه ها، کسانی که به پدر یا جد یا مادر یا... خود نسبت داده شده اند، کسانی که با نسبت به قبیله یا شهر یا... خود مشهورند، مبهمات (همه اینها به مردان مربوط می شود) و نیز اسامی، کنیه ها، القاب و مبهمات زنان، هریک به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده است.
در خطبه کتاب چنین می خوانیم: کتاب «الکمال فی أسماء الرجال» که عبدالغنی بن عبدالواحد بن سرور مقدسی (متوفی 600ق) تألیف کرده و یوسف بن زکی مزی (متوفی 942ق) آن را تهذیب کرده است، از مهم ترین منابع و تألیفات در شناخت نویسندگان و متفکرین است؛ به ویژه کتاب التهذیب که نام کتاب و مطالب با هم اتفاق و الفاظ و معانی با هم ائتلاف دارند؛ اما به جهت اطناب کتاب کمتر کسی همت مطالعه آن را دارد. بنابراین بعضی از مردم برای یافتن مطالب به کتاب الکاشف که ابوعبدالله ذهبی از کتاب التهذیب خلاصه کرده بسنده می کنند. نویسنده سپس به کتاب «تذهیب التهذیب» ذهبی اشاره کرده که از جمله اشکالات آن ذکر برخی وفیات با ظن و تخمین است. همچنین مناقب بعضی از اعلام را ذکر کرده، اما جرح و توثیق - که مدار تضعیف و تصحیح فرد است - در بسیاری از موارد مهمل گذاشته شده است. در التهذیب نیز اسامی ای وجود دارد که به احوالات آنها اشاره نشده و تنها به نقل قول هایی اشاره شده است.
نویسنده سپس متذکر می شود که من در این کتاب به ذکر آنچه مفید جرح و تعدیل است اکتفا می کنم و آنچه را که سبب طولانی شدن کتاب می گردد، مانند خبرهایی که ذکر آنها به معاجم و مشیخات نزدیک تر است تا به موضوع کتاب، حذف می نمایم
عسقلانیگاه الفاظ اندکی را در اثنای کلام به جهت مصلحتی افزوده است و موارد زیادی از اختلافاتی را که درباره وفات افراد آمده - جز در مواردی که مصلحت در عدم اختصار بوده - حذف کرده است. وی تصریح می کند که احدی از رجال التهذیب را حذف نکرده و آنچه را که بر کتاب التهذیب افزوده است با لفظ «قلت» مشخص کرده است
کتاب در دوازده جلد تدوین شده است. در یازده جلد، اسامی به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده و در جلد دوازدهم کنیه ها، کسانی که به پدر یا جد یا مادر یا... خود نسبت داده شده اند، کسانی که با نسبت به قبیله یا شهر یا... خود مشهورند، مبهمات (همه اینها به مردان مربوط می شود) و نیز اسامی، کنیه ها، القاب و مبهمات زنان، هریک به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده است.
در خطبه کتاب چنین می خوانیم: کتاب «الکمال فی أسماء الرجال» که عبدالغنی بن عبدالواحد بن سرور مقدسی (متوفی 600ق) تألیف کرده و یوسف بن زکی مزی (متوفی 942ق) آن را تهذیب کرده است، از مهم ترین منابع و تألیفات در شناخت نویسندگان و متفکرین است؛ به ویژه کتاب التهذیب که نام کتاب و مطالب با هم اتفاق و الفاظ و معانی با هم ائتلاف دارند؛ اما به جهت اطناب کتاب کمتر کسی همت مطالعه آن را دارد. بنابراین بعضی از مردم برای یافتن مطالب به کتاب الکاشف که ابوعبدالله ذهبی از کتاب التهذیب خلاصه کرده بسنده می کنند. نویسنده سپس به کتاب «تذهیب التهذیب» ذهبی اشاره کرده که از جمله اشکالات آن ذکر برخی وفیات با ظن و تخمین است. همچنین مناقب بعضی از اعلام را ذکر کرده، اما جرح و توثیق - که مدار تضعیف و تصحیح فرد است - در بسیاری از موارد مهمل گذاشته شده است. در التهذیب نیز اسامی ای وجود دارد که به احوالات آنها اشاره نشده و تنها به نقل قول هایی اشاره شده است.
نویسنده سپس متذکر می شود که من در این کتاب به ذکر آنچه مفید جرح و تعدیل است اکتفا می کنم و آنچه را که سبب طولانی شدن کتاب می گردد، مانند خبرهایی که ذکر آنها به معاجم و مشیخات نزدیک تر است تا به موضوع کتاب، حذف می نمایم
عسقلانیگاه الفاظ اندکی را در اثنای کلام به جهت مصلحتی افزوده است و موارد زیادی از اختلافاتی را که درباره وفات افراد آمده - جز در مواردی که مصلحت در عدم اختصار بوده - حذف کرده است. وی تصریح می کند که احدی از رجال التهذیب را حذف نکرده و آنچه را که بر کتاب التهذیب افزوده است با لفظ «قلت» مشخص کرده است
wikinoor: تهذیب_التهذیب