تنکلوشا

[ویکی فقه] تنکلوشا صورت تحریف شده نام توکروس، ستاره شناس بابلی سده اول میلادی است. این نام به صورت های گوناگونی چون تینْکْلوش، تینکلوس، طینْقُروس و حتی دَنْکاوَشا ذکر شده است . تنکلوشا یا تنگلوشا را ترکیبی اضافی به صورت «تَنگِ لوشا/ لوش» دانسته، و پنداشته اند که تنگ به معنی کتاب یا صفحه، و لوشا نیز حکیمی رومی یا بابلی بوده است. درباره زندگی تنگلوشا اطلاعاتی ناچیزی وجود دارد.
تَنْکَلوشا، صورت دگرگون شدۀ نام تئوکروس (Teucros)، اختربین یونانی نویس بابلی (احتمالاً از سدۀ ۱م)، نیز صورت کوتاه شدۀ نام اثری منسوب به وی با عنوان کتاب تنکلوشا البابلی القوفانی فی صور درج الفلک و ما تدلُّ علیه من احوال المولودین، یا کتاب فی صور درج الفلک و ما یدلُّ علیه من احوال المولودین بها. دربارۀ نام واقعی این اختربین و چگونگی پدید آمدن اثر عربی منسوب به وی که تحریری فارسی نیز از آن در دست است، بحثهای بسیاری درگرفته است.
دیدگاه اندیشمندان
در عنوان و مواضع مختلف روایات عربی و فارسی این کتاب، نام مؤلف «تنکلوشای بابلی» آمده، و در یکی از دو نسخۀ عربی موجود آن، ترجمه به شخصیتی نام آشنا، اما مرموز، به نام ابوبکر احمدبن علی بن قیس کسدانی مشهور به ابن وحشیه (ه م) که گویا در اواخر سدۀ ۳ و اوایل سدۀ ۴ق می زیسته نسبت داده شده
Nallino, C A, Tracce di opere greche giunte agli Arabi per trafila Pehlevica «, A Volume of Oriental Studies, ed E G Browne et al, Cambridge, ۱۹۲۲، ج۱، ص۲۰۳-۲۰۴.
چنان که گفته شد، از روایت یونانی کتاب تئوکروس دربارۀ صور وجوه جز آنچه رتوریوس نقل کرده، و از روایت عربـی نیز جز منقولات ابومعشر و ابن هبنتا چیزی به دست ما نرسیده است. منقولات سفینة الاحکام منسوب به نصیرالدین طوسـی که در این بررسی در دست نبود، احتمالاً از روایت منحول ابن وحشیه نقل شده است،
Ahlwardt.
...