تنبان

تُنْبان
شلوار زیر زنان و مردان، و نیز دامنی کوتاه. تنبان در دورۀ صفویه معمول شد و پیش از آن وجود نداشت و از پوشاک اساسی دورۀ صفویه بود. مردان در این دوره تنبان (شلوار) آسترداری می پوشیدند که تا قوزک پا می رسید و بدون جوراب بود. از جلو شکافی نداشت و با بند محکم می شد. شلوار زیر (تنبان) زنان آزادتر از شلوار مردان بود و اغلب با نقش مایه هایی از گل ها تزیین می شد. بعدها (در زمان ناصرالدین شاه) این شلوار زنان کوتاه و گشاد شد و حداکثر تا بالای زانو می رسید. از ابریشم و مخمل و شال کشمیری دوخته می شد و نوع جنس آن بسته به وسع مالی اشخاص فرق می کرد. با تنبان بند در کمر محکم بسته می شد. طبقات پایین تر آن را از چیت و پارچه های ارزان می دوختند. طبقات اعیان لبه های پایین و کمر آن را زردوزی می کردند. زیر شلیته پوشیده می شد. پس از سفر ناصرالدین شاه به مسکو، شلوارهای کشی چسبان سفیدی تا به زانو در اندرونی شاه مُد شد که به آن تُنُگه تنبان می گفتند. در عهد ناصرالدین شاه تنبان دامن کوتاهی چون شلیته بود که به زانو نمی رسید. از پارچۀ بنارسی و ابریشمی بسیار فراخ و پرچین دوخته می شد و در آن فنرها قرار می دادند تا چتری بایستد و زیر آن تنبان آهارزده ای می پوشیدند و لبۀ آن را با یراق های پهن گرانبها زینت می دادند. تنها زنان مسن تنبان هایی از متقال و چلوار سفید می پوشیدند که دامن آن تا روی پا می افتاد. به نوشتۀ مادام دیولافوآ هر قدر به طرف جنوب ایران برویم بلندی جامه های زنان بیشتر می شود. در تهران دامن تنبان به وسط ران، در اصفهان تا زانو و در شیراز تا وسط ساق پا می رسد.