[ویکی اهل البیت] تناسب آیات و سور. «مناسبت» در لغت به معنای پیوند و اتصال دو چیز با یکدیگر، همانندی، قرابت و نزدیکی است و در اصطلاح به پیوند میان دو چیز به هر جهتی که باشد اطلاق می شود. مناسبت گاه در پدیده های عینی و خارجی و گاه در نوشته هاست؛ اما در علوم قرآنی این اصطلاح محدودتر می شود و به پیوندِ میان بخش های یک آیه یا دو یا چند آیه با هم و نیز ارتباط سوره ای با سوره های دیگر، اطلاق می شود.
علم مناسبت، علمِ کشفِ ارتباط میانِ بخش هایی از قرآن است که در ظاهر گسسته و بی ارتباط می نمایند. ناپیوستگی گاه میانِ دو بخش از یک آیه، گاه میان آیات همجوار و... خودنمایی می کند.
«علم شناسایی عواملِ ترتیب و چینش آیات و سوره ها»، تعریفی است که بقاعی از علم مناسبات ارائه کرده است. در نظر سیوطی، مقصود از علم مناسبت، یافتن معنایی است که میان بخش های قرآن، ارتباط برقرار می کند.؛ معنایی که گاه به صورت عام و خاص تحقق می یابد، گاه پیوند عقلی، حسی و خیالی است یا نوعی از علاقه و تلائم ذهنی، مانند سبب و مسبب، علت و معلول یا حتی دو مخالف و ضدی که نوعی پیوستگی موضوعی را نشان می دهند. موضوع علم مناسبات اجزا و عناصری است که زمینه پیوند مطالب به ظاهر گسسته را فراهم می آورد.
سیوطی این علم را فنی ارزنده دانسته که به موجب آن، پیوند اجزای سخن همانند بنایی مستحکم قوت می یابد، هر چند مفسران به سبب دقتی که در آن هست، کمتر به آن اهتمام ورزیده اند. از فخررازی (م.606 ق.) نقل شده کسی که در لطایف نظم و بدایع ترتیب سوره بقره تأمّل کند، درمی یابد که قرآن همان گونه که از جهت فصاحت الفاظ و ظرافت معانی معجزه است، در نظم و ترتیب آیات نیز معجزه است. وی بر این باور است که بسیاری از لطایف قرآنی در تناسب میان آیات به ودیعت نهاده شده اند و در پرتو علم مناسبات آشکار خواهند شد.
نیشابوری که به گفته زرکشی و سیوطی نخستین کسی است که به این علم توجه کرده، غفلت عالمان بغداد را از پیوستگی و تناسب آیات، مورد طعن قرار می داد و آنان را نکوهش می کرد.
برخی معتقدند پیوستگی آیاتِ قرآنی تا آنجاست که گویی تمامی قرآن، تنها یک سخن بیش نیست. اعجاز بلاغی قرآن، جز از رهگذرِ درکِ مناسباتِ پنهانِ آیات، آشکار نخواهد شد. پیش از سیوطی، زرکشی از علم مناسبت تمجید کرده و آن را علمی شریف دانسته است که موجب تقویت عقل بوده، ارزش سخن هر گوینده ای با این علم روشن می گردد.
محی الدین بن عربی (م.638 ق.) معتقد است که فهم کامل قرآن تنها از رهگذرِ مناسبات امکان پذیر است و کسی که از منظر این علم به آیات قرآن بنگرد به علمی بزرگ دست خواهد یافت.
علم مناسبت، علمِ کشفِ ارتباط میانِ بخش هایی از قرآن است که در ظاهر گسسته و بی ارتباط می نمایند. ناپیوستگی گاه میانِ دو بخش از یک آیه، گاه میان آیات همجوار و... خودنمایی می کند.
«علم شناسایی عواملِ ترتیب و چینش آیات و سوره ها»، تعریفی است که بقاعی از علم مناسبات ارائه کرده است. در نظر سیوطی، مقصود از علم مناسبت، یافتن معنایی است که میان بخش های قرآن، ارتباط برقرار می کند.؛ معنایی که گاه به صورت عام و خاص تحقق می یابد، گاه پیوند عقلی، حسی و خیالی است یا نوعی از علاقه و تلائم ذهنی، مانند سبب و مسبب، علت و معلول یا حتی دو مخالف و ضدی که نوعی پیوستگی موضوعی را نشان می دهند. موضوع علم مناسبات اجزا و عناصری است که زمینه پیوند مطالب به ظاهر گسسته را فراهم می آورد.
سیوطی این علم را فنی ارزنده دانسته که به موجب آن، پیوند اجزای سخن همانند بنایی مستحکم قوت می یابد، هر چند مفسران به سبب دقتی که در آن هست، کمتر به آن اهتمام ورزیده اند. از فخررازی (م.606 ق.) نقل شده کسی که در لطایف نظم و بدایع ترتیب سوره بقره تأمّل کند، درمی یابد که قرآن همان گونه که از جهت فصاحت الفاظ و ظرافت معانی معجزه است، در نظم و ترتیب آیات نیز معجزه است. وی بر این باور است که بسیاری از لطایف قرآنی در تناسب میان آیات به ودیعت نهاده شده اند و در پرتو علم مناسبات آشکار خواهند شد.
نیشابوری که به گفته زرکشی و سیوطی نخستین کسی است که به این علم توجه کرده، غفلت عالمان بغداد را از پیوستگی و تناسب آیات، مورد طعن قرار می داد و آنان را نکوهش می کرد.
برخی معتقدند پیوستگی آیاتِ قرآنی تا آنجاست که گویی تمامی قرآن، تنها یک سخن بیش نیست. اعجاز بلاغی قرآن، جز از رهگذرِ درکِ مناسباتِ پنهانِ آیات، آشکار نخواهد شد. پیش از سیوطی، زرکشی از علم مناسبت تمجید کرده و آن را علمی شریف دانسته است که موجب تقویت عقل بوده، ارزش سخن هر گوینده ای با این علم روشن می گردد.
محی الدین بن عربی (م.638 ق.) معتقد است که فهم کامل قرآن تنها از رهگذرِ مناسبات امکان پذیر است و کسی که از منظر این علم به آیات قرآن بنگرد به علمی بزرگ دست خواهد یافت.
wikiahlb: تناسب_آیات_و_سور