تمپو

تمپو (شطرنج). تمپو ( انگلیسی: Tempo ) در بازی شطرنج و بازیهای نظیر آن، یک حرکت است که هر یکی از حریفان به نوبت انجام می دهند. اگر یکی از بازیکنان، با تعداد کمتری از حرکات به نتیجه مطلوب برسد، تمپو کسب می کند. برعکس اگر بازیکنی حرکتی غیرلازم انجام دهد، تمپو از دست می دهد. همچنین اگر یک بازیکن، حریف را مجبور به حرکاتی کند که مطابق نقشه اولیه حریف نیست یا به بیانی دیگر با ایجاد موانع باعث تعویق اجرای برنامه های حریف شود، طوری که حریف حرکت نوبتی خود را هدر دهد، باعث کاهش تمپو حریف شده و بر تمپوی بازی خود می افزاید. معمولاً یک حرکت مفید و طبق برنامه را، حرکت آهنگین و دارای تمپو؛ و یک حرکت غیرلازم را ناهماهنگ یا فاقد تمپو می نامند. یک نمونه ساده از باخت تمپو در تصویر بالا نمایش داده شده است. مهره رخ سفید در خانه h۱ می تواند، مستقیماً و در یک حرکت، به خانه h۸ منتقل شود. اما اگر بیهوده در ۲ نوبت، نخست به خانه h۵ انتقال یافته وسپس به خانه مقصود یعنی h۸ منتقل شود، یک نوبت حرکت به هدر رفته است و از تمپوی بازی مهره های سفید کاسته شده است. با این حال در یک ترکیب پیچیده، از دست دادن تمپو، شاید موجب سلب تمپوی حریف نیز بشود؛ مثلاً رخ سفید در h۵ بتواند تهدیدی برای رقیب ایجاد کرده و او را مجبور به رفع این تهدید کند. در مواردی که از دست دادن تمپو، باعث کاهش تمپوی بازی حریف نیز می شود، در ظاهر تغییری در موازنه قدرت روی نمی دهد. اما در عمل و بنا بر شرایط بازی و با توجه به محدودیت زمانی، می تواند برای وضعیت یکی از حریفان تناسب و سود بیشتری داشته باشد. [ ۲] [ ۳]

تِمْپو (tempo)
در موسیقی ، سرعتی که قطعه باید براساس آن اجرا شود. یکی از راه های مشخص کردن تمپوی یک قطعۀ موسیقی ، استفاده از علامت مترونوم در نت است ، که تعداد ضرب ها در دقیقه را نشان می دهد؛ مثلاً «نت سیاه=۶۰» بدین معناست که در هر دقیقه باید ۶۰ ضرب سیاه اجرا شود. مترونوم های الکترونیکی امروزین تمپو را خیلی دقیق اندازه گیری می کنند، اما اجراکنندگان غالباً علامت های مترونوم را تغییر می دهند یا حتی نادیده می گیرند، و قطعه را در هر تمپویی متناسب با تفسیرشان از آن موسیقی، اجرا می کنند. پیش از اختراع یک مترونوم دقیق ، تمپو با واژه های ایتالیایی مثل «آلِّگرو» (نشاط انگیز)، «پرِستو» (سریع )، یا «لِنتو» (آهسته ) مشخص می شد. بسیاری آهنگ سازان هنوز هم برای توصیف تندی یک قطعۀ موسیقی بیشتر از این واژه های ایتالیایی ، یا واژه های معادل آن ها در زبان خودشان (یا زبان های دیگر)، استفاده می کنند تا از علامت های دقیق مترونوم . هرچند اندازه گیری تمپو در موسیقی با دقتی به اندازۀ مؤلفه های دیگر آن مثل زیرایی ، شدت و ضعف اصوات، و حتی طنین میسر است ، اشاره های دقیق به تمپو معمولاً در اجرا توجه را جلب نمی کنند. آثاری که پیش از به وجود آمدن زمان سنج های دقیق ساخته شده اند، چیزی جز تصوری مبهم از سرعت موسیقی به دست نمی دهند، که اغلب به شیوه ای گیج کننده و شبهه برانگیز مشخص شده است . نظام نگارش کسر میزان که در دوران رنسانس پدید آمد، نمادها و نشانه هایی را به کارمی گیرد که ، ضمن اشاره به تعداد ضرب ها در هر میزان ، سرعت را نیز تا حدی مشخص می کردند، اما این کاربرد آن ها در قرن ۱۷ با پیدایش اشاره های کلامی به تمپو کنار گذاشته شد. این واژه هاـ که معمولاً ایتالیایی اند و غالباً به زبان مادری آهنگ ساز بستگی دارند ـ صِرفاً تصوری مبهم از سرعت به دست می دهند، اما از امتیاز مشخص کردن حال و هوا نیز برخوردارند: مثلاً «آلِّگرو» به سریع بودن اشاره می کند و نیز دربردارندۀ سبُکی، روشنی، و نشاط است ، و «لارگو» هرچند معنای کشیده و سنگین می دهد، اما به آهسته بودن سرعت نیز اشاره دارد. جنبه های گویای این اشاره های کلامی، کاربرد مداوم آن ها را تا امروز تضمین کرده است ، و اکنون اغلب در کنار علامت های دقیق مترونوم از آن ها نیز استفاده می شود. با پیدایش مترونومِ یوهان مِلتْسِل روشی برای توصیف تمپوی دقیق به دست آمد، بدین صورت که مقدار فراوانیِ ضرب زیرساز موسیقی به صورت تعداد ضرب ها در دقیقه بیان می شد. مثلاً علامت «سیاه= ۱۲۰» مقدار فراوانیِ ضرب و نیز واحد آن را (در این مورد، سیاه ) نشان می داد. اکنون با استفاده از مترونوم های الکترونیک می توان موسیقی را از لحاظ نظری در سطح بسیار بالایی از دقت مشخص کرد و به اجرا درآورد، اما این کار معمولاً مطلوب واقع نمی شود: عوامل ذهنی زیادی در هر زمان بر انتخاب تمپو تأثیر می گذارند، و یک تفسیر موسیقایی حقیقی غالباً بر تغییرات موجود در تمپوی زیرساز در سراسر قطعه تکیه دارد، مانند «آچِّـلِراندو» (تندشونده )، «ریتارداندو» (کندشونده )، یا «روباتو» (با ضربی که معمولاً منظم نیست ).