به تمدنی که در مجاورت کاریز موجب رشد مدنیت و شهرنشنی ایرانیان باستان شده بود و مترداف فرهنگ و قنات محسوب می شد تمدن کاریزی می گویند.
مدنیت و رشد شهرنشینی در ایران باستان همزاد واقعی کاریز و قنات در ایران بوده است. ابداع ، احداث و نگهداری قنات و رشد خرده فرهنگ مربوط به زندگی اجتماعی در مجاورت قنات موجب شکل گیری و رشد تنها تمدن کهن بنام تمدن کاریزی در ایران باستان شده است.