تمثیل غار

تمثیل غار ( به انگلیسی: Allegory of the cave ) یا غار افلاطون ( به انگلیسی: Plato's Cave ) تمثیلی است که توسط افلاطون، فیلسوف یونانی، در کتاب جمهور ( ۵۱۴a - ۵۲۰a ) برای قیاس تاثیر آموزش ( معرفت ) و نقص آن در تحلیل ما از دنیا طرح شده است. این کتاب در قالب گفت وگویی میان گلاوکن، برادر افلاطون، و استاد افلاطون، ارسطو، نوشته شده است.
او از این تمثیل برای توضیح نظریهٔ عالم مُثُل خود بهره برده است. این تمثیل، به احتمال نادرستی یا خیالی بودن تصورات و عقاید انسان ها اشاره دارد. این نظریه در ادامهٔ نظریات قبلی افلاطون به نام های تمثیل خورشید و تمثیل خط منقسم ارائه شده است.
از سریال های ساخته شده براساس این نظریه میتوان به ۱۸۹۹ ساخته باران بو اودار کارگردان آلمانی اشاره کرد که در آن دختری از کودکی با علاقه زیاد به نظریه غار افلاطون جوینده مسیری می شود که به خلق جهانی دیگر می انجامد.
نخست غاری را در نظر بگیرید که در آن تعدادی انسان به دیوار غل و زنجیر شده اند؛ به طوری که روی شان همیشه به سمت دیوار مقابل است، و هیچ گاه پشت سر خود را نگاه نکرده اند. در پشت این افراد، آتشی روشن است و در بیرون جمادات در حرکت اند و سایه آنها روی دیوار غار می افتد و انسان ساکن در غل و زنجیر می پندارد کە سایه ها این صداها را تولید می کنند.
در این میان ناگهان زنجیر از پای یکی از این زندانیان که به سوی دیوار غار نشسته است، باز می شود، و آن شخص به عقب برمی گردد؛ پشت سر خود را می بیند و سپس از دهانهٔ غار بە سمت بیرون می رود.
وقتی که بیرون می رود، نور آفتاب چنان چشمش را اذیت می کند کە دوبارە بە سایە ها باز می گردد در واقع اعتقاداتش قوی تر نیز می شود، اما وقتی رفتەرفتە بە نور آفتاب عادت کرد و دنیای رنگی و واقعی را می بیند، آگاه می شود کە سایه ها واقعی نیستند. حال اگر همان شخص را بە داخل غار برگردانیم، او به رفقایش می گوید کە این سایەها واقعی نیستند، رفقایش بە او می خندد و می گویند به خارج غار رفته و عقلش را از دست دادە است.
هر قسمت از این تمثیل به چیزی اشارە دارد؛ زنجیرها بە اعتقادات نادرست، خورشید بە حقیقت، باز شدن ناگهانی زنجیرها بە حیرت فلسفی، کسی کە زنجیر از پایش باز می شود، فیلسوف و مسیری کە در غار تا بیرون می پیماید، تفکر فلسفی و همچنین اذیت شدن چشم مواجهە اولیە با حقیقت و جهان بیرون جهان واقعی.