تمبیره

تَمْبیرِه
تَمْبیرِه
از سازهای زهی مضرابی بومی افریقا و زیرمجموعۀ تنبور. در استان هرمزگان، در مراسم آیینی نوبان نواخته می شود که نوعی موسیقی درمانی است. ظاهراً از ۵هزار سال پیش در ناحیۀ اور (عراق کنونی) بربط های کاسه گِرد و جعبه دار رواج داشته و به تدریج از آن جا به کشورهای مصر و یونان راه یافته است. برده های سودانی و حبشی، مراسم آیینی نوبان را با بربطِ کاسه گرد، که به آن تمبورا می گفتند، به عربستان؛ یمن؛ ارتیره؛ کشورهای خلیج عدن؛ و خلیج فارس، عراق، ایران و ... آوردند که به تدریج به نقاط دوردستی ازجمله حیدرآباد دکن، در هندوستان، نیز راه یافت. آنچه در ناحیۀ هرمزگان ایران به تمبیره معروف است همان کیسار حبشی یا کِرار یا تمبورای اتیوپیایی است. این ساز امروز در کشورهای شمال و غرب افریقا، عربستان، یمن، کشورهای جنوبی خلیج فارس، عراق و ایران نواخته می شود. تََمبیرۀ نوبان، کاسۀ طنینی گِرد، قدح مانند و چوبی دارد. روی کاسه، پوست ضخیمی می کشند و روی پوست چهار سوراخ ایجاد می کنند؛ دو سوراخ پایینی باز است و از دو سوراخ بالایی دو عدد چوب، که اضلاع جانبی تمبیره است، به شکل مایل وارد کاسه و به هم متصل می کنند. یک قطعه چوب افقی اضلاع جانبی تمبیره را به هم متصل می کند که حاصل آن کلافی مثلثی شکل است. دیگر قسمت های تمبیره شامل شش وتر روده ای، خرک، سیم گیر و مضراب است. در هرمزگان، ساز اختصاصی مراسم نوبان است که چند دهل یک طرفه و ایدیوفونی، با نام منیور، آن را همراهی می کنند. نوبان در اعتقادات اهل هوا نوعی باد است که جسم و روان مبتلایان را تسخیر می کند و برای رهایی فرد نوبی (مبتلا به نوبان) هیچ درمانی جز برقراری مجلس نوبان و اجرای موسیقی و آوازهای مخصوص وجود ندارد.