بخش 1: ما در زبانِ پارسیِ میانه دو واژه یِ " بُوَندَگ/بَوَندَک" و " بُوَندَگیه، بَوَندکیه" داشته ایم که " بُوَندَگ/بَوَندَک" به مینه " کامل، تمام" و " بُوندَگیه" به مینه "تمامیت، کاملیت/کامل بودگی، اتمام، تکمیل سازی، انجام " بوده است ( ن. ک. پَسگشتِ 1 ) ؛ اگر بخواهیم آنها را تکواژ به تکواژ به زبانِ پارسیِ نوین تراگوییم، واژگانِ " بُوَنده" و " بُوندگی" را خواهیم داشت ( چنانکه می دانید پیشوندِ " َ گ/ َ ک" ( پارسیِ میانه ) به " - ه" ( پارسیِ نوین ) دگرشده است و پسوندِ " - َ گیه:agih - " ( پارسیِ میانه ) به " - گی" ( پارسیِ نوین ) ترادیسته شده است؛ برای دیدن این گذار به زیرواژه یِ " گی" در همین تارنما بروید و پیامِ بنده را بخوانید. ) ... [مشاهده متن کامل]
پسوندِ " َ ندَگ/ َندَک" ( پارسیِ میانه ) و پسوندِ " َ نده" ( پارسیِ نوین ) پسوندِ کُناکی ( =فاعلی ) هستند که واژگانِ دارایِ چنین پسوندهایی بیشتر به ریختِ " صفتهایِ کُناکی " پدیدار می گردند. تکواژِ پُشتِ پسوندِ " - َ ندَگ/ - َ ندَک" ( پارسیِ میانه ) و " َ نده" ( پارسیِ نوین ) همواره " بُنِ کُنونی" می باشد. برای نمونه: در زبانِ پارسیِ میانه داشته ایم: " سوزندَگ ( پ. م ) /سوزنده ( پ. ن ) "، " خوَرندَگ ( پ. م ) /خورنده ( پ. ن ) " ، " مانندَگ ( پ. م ) /ماننده ( پ. ن ) " ، " زیندَگ ( پ. م ) /زنده ( پ. ن ) در زبانِ پارسیِ نوین نیز به پیروی از زبانِ پارسیِ میانه واژگانِ زیر را داریم: " نویسنده، گیرنده، بیننده، رونده، شنونده و. . . ". پس در می یابیم که در واژگانِ " بُوَندگ/بَوَندَک" ( پ. م ) و " بُوَنده" ( پ. ن ) ، " بَو/بُو" بُن کنونی است از مصدرِ " بودَن". چنانکه در واژه یِ " بُوَد = بُو ( = بُن کنونیِ بودن ) . َ د ( =نشانه سوم شخص ) " نیز می توان دید. " بودن" از ریشه یِ اوستایی - پارسیِ باستان " بَو:bav" می باشد که کُنونه یِ آن ( = Praesens ) به ریختهایِ " بو:bu، بو:bv ، بَوَ:bava، بوَ:bva و " بُو: buv" در زبانهایِ آریاییِ کهن دست یافتنی است. نزدیکیِ واژه یِ " بَوَندَک/بُوَندَگ" با واژه یِ اوستاییِ " بَوَنت:bavant " سنجیدنی است. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . پَسگشتها : 1 - رویبرگهایِ 19 و 20 از نبیگِ " فرهنگنامه کوچک پهلوی" ( دیوید مک کنزی ) 2 - ستونهایِ 927 تا 933 از نبیگِ " فرهنگنامه زبانِ ایرانیِ کهن" ( کریستین بارتولومه ) 3 - رویبرگِ 215 از نبیگِ " زبانهایِ ایرانی" ( گرنوت ویندفُر )
مُک = بی کم و کاست پس می توان داشت: مُکنا = بی کم و کاستی، تمامیت، integrity ( بسنجید با درازنا از دراز، ژرفنا از ژرف، تنگنا از تنگ و . . . ) و بنابراین: مُکنای سرزمینی = تمامیت ارضی، territorial integrity #پارسی دوست
تمامت/تمامیّت: این دو کلمه را نباید با هم اشتباه کرد. تمامت در عربی مصدر است به معنای" تمام کردن، کامل کردن "، ولی در فارسی در جای قید و به معنای" همه" به کار می رود و امروزه دیگر متداول نیست:" مردی بر وی بگذشت و ملخ بریان کرده می فروخت. آن بیمار مقدار پنج من از آن ملخ بخرید و تمامت بخورد" ( فرج بعد از شدت ) . ... [مشاهده متن کامل]
اما تمامیّت اسم مصدر به معنای "کامل بودن" است. این کلمه که از ساخته های فارسی زبانان در قرن اخیر است بیشتر در واژگان سیاست و حقوق بین الملل، خاصه در ترکیب تمامیت ارضی به معنای "مصون از تعرّض بودن خاک یک کشور" به کار می رود: تمامیت ارضی ایران را دولت های همسایه باید محترم بشمارند" . ( غلط ننویسیم ، ابوالحسن نجفی ، چاپ نهم ۱۳۷۸ ص ۱۱۳.
واژه << تمامیت>> را می توان برابر نهاد واژه <<فرآراستگی>> گرفت. همانند: قضیه ناتمامیت گودل= گزاره نافرآراستگی گودل.فرآراستگی>