تِلِر، ادوارد (۱۹۰۸ـ۲۰۰۳)(Teller, Edward)
تِلِر، ادوارد
فیزیک دان امریکایی زادۀ مجارستان. به پدر بمب هیدروژنی شهرت دارد. از ۱۹۴۲ تا ۱۹۴۶، در ساخت نخستین بمب اتمی در پروژۀ منهتن، که به بمب شکافتی مربوط بود، همکاری داشت. سپس، از ۱۹۴۶ تا ۱۹۵۲، مشغول ساخت بمب گُداخت یا بمب هیدروژنی شد. به سبب مخالفت با کمونیسم، برای پیشرفت سلاح های هسته ای سرسختانه تلاش کرد و در دهۀ ۱۹۸۰، از رهبران طرف دار برنامۀ «جنگ ستارگان» بود. در محاکمۀ همکارش، رابرت اوپنهایمر، در دادگاه امنیتی در ۱۹۵۴، یکی از شاهدان اصلی بود. تلر را عموماً الگوی شخصیت اول فیلم استنلی کوبریک، دکتر استرنج لاو (۱۹۶۴)، می دانند. همچنین، او رئیس جمهور ایالات متحده امریکا، رونالد ریگان، را نسبت به عملی بودن طرح «جنگ ستارگان» برای استقرار لیزرهای پرتوایکس مجهز به بمب شکافتی در مدار زمین، به منظور ساقط کردن موشک های بالیستیکی دشمن، متقاعد کرد. پیش از این که ادامۀ این طرح متوقف شود، میلیون ها دلار برای آن هزینه شد. او همچنین پیشنهاد کرده بود که برای جلوگیری از برخورد سیارک ها با زمین، از انفجار هسته ای بهره گیری شود و نیز، با همۀ پیمان های مربوط به منع آزمایش های هسته ای مخالف بود. تلر در بوداپست زاده شد و در همان جا در دانشگاه های آلمانی درس خواند. دکترایش را در ۱۹۳۰ از دانشگاه لایپزیگ گرفت. در ۱۹۳۳، با به قدرت رسیدن نازی ها، آلمان را ترک کرد. در ۱۹۳۵، به ایالات متحده امریکا مهاجرت کرد و در واشینگتن دی سی استاد دانشگاه جورج واشینگتن شد. در ۱۹۴۱، به عضویت هیئت علمی دانشگاه کلمبیا درآمد و در ۱۹۴۲، به دانشگاه شیکاگو پیوست تا در زمینۀ شکافت اتمی کار کند. سپس، در لوس آلاموس در طرح منهتن مشغول کار شد. در پایان جنگ جهانی دوم، با همکاری استانیسلا اولام، طراحی بمب هیدروژنی را تکمیل کرده بود و در ۱۹۵۱، مسئولیت ساخت بمب هیدروژنی را عهده دار شد. اولین نمونۀ ساخته شدۀ این بمب در ۱۹۵۲ در جزیرۀ آب سنگی انیویتاک، در اقیانوس آرام، به آزمایش گذاشته شد. در آن زمان، آزمایشگاه لارنس لیورمور در نزدیکی برکلی در کالیفرنیا، که مؤسسۀ پژوهشی دوم در زمینۀ تحقیقات سلاح های هسته ای بود، گشایش یافته بود. تلر ضمن آن که از ۱۹۵۳ استاد دانشگاه کالیفرنیا بود، از ۱۹۵۴ تا ۱۹۷۵، در لیورمور نیز درمقام معاون مدیر مشغول کار شد. فکر ابتدایی استفاده از انفجار شکافتی برای راه اندازی انفجار (گُداخت) گرماهسته ای در دوتریم (هیدروژن سنگین) را فیزیک دان ایتالیایی تبار، انریکو فرمی، مطرح کرده بود. سپس، ریاضیدان لهستان تبار، استانیسلا اولام، طرحی را پیشنهاد کرد که در آن، امواج ضربه ای ناشی از انفجار شکافتی باعث گرم کردن و فشرده کردن دوتریم، به منظور انفجار آن می شد. تلر با استفاده از پرتوهای ایکس ناشی از انفجار شکافتی اول، به جای امواج ضربه ای، این طرح را اصلاح کرد.
تِلِر، ادوارد
فیزیک دان امریکایی زادۀ مجارستان. به پدر بمب هیدروژنی شهرت دارد. از ۱۹۴۲ تا ۱۹۴۶، در ساخت نخستین بمب اتمی در پروژۀ منهتن، که به بمب شکافتی مربوط بود، همکاری داشت. سپس، از ۱۹۴۶ تا ۱۹۵۲، مشغول ساخت بمب گُداخت یا بمب هیدروژنی شد. به سبب مخالفت با کمونیسم، برای پیشرفت سلاح های هسته ای سرسختانه تلاش کرد و در دهۀ ۱۹۸۰، از رهبران طرف دار برنامۀ «جنگ ستارگان» بود. در محاکمۀ همکارش، رابرت اوپنهایمر، در دادگاه امنیتی در ۱۹۵۴، یکی از شاهدان اصلی بود. تلر را عموماً الگوی شخصیت اول فیلم استنلی کوبریک، دکتر استرنج لاو (۱۹۶۴)، می دانند. همچنین، او رئیس جمهور ایالات متحده امریکا، رونالد ریگان، را نسبت به عملی بودن طرح «جنگ ستارگان» برای استقرار لیزرهای پرتوایکس مجهز به بمب شکافتی در مدار زمین، به منظور ساقط کردن موشک های بالیستیکی دشمن، متقاعد کرد. پیش از این که ادامۀ این طرح متوقف شود، میلیون ها دلار برای آن هزینه شد. او همچنین پیشنهاد کرده بود که برای جلوگیری از برخورد سیارک ها با زمین، از انفجار هسته ای بهره گیری شود و نیز، با همۀ پیمان های مربوط به منع آزمایش های هسته ای مخالف بود. تلر در بوداپست زاده شد و در همان جا در دانشگاه های آلمانی درس خواند. دکترایش را در ۱۹۳۰ از دانشگاه لایپزیگ گرفت. در ۱۹۳۳، با به قدرت رسیدن نازی ها، آلمان را ترک کرد. در ۱۹۳۵، به ایالات متحده امریکا مهاجرت کرد و در واشینگتن دی سی استاد دانشگاه جورج واشینگتن شد. در ۱۹۴۱، به عضویت هیئت علمی دانشگاه کلمبیا درآمد و در ۱۹۴۲، به دانشگاه شیکاگو پیوست تا در زمینۀ شکافت اتمی کار کند. سپس، در لوس آلاموس در طرح منهتن مشغول کار شد. در پایان جنگ جهانی دوم، با همکاری استانیسلا اولام، طراحی بمب هیدروژنی را تکمیل کرده بود و در ۱۹۵۱، مسئولیت ساخت بمب هیدروژنی را عهده دار شد. اولین نمونۀ ساخته شدۀ این بمب در ۱۹۵۲ در جزیرۀ آب سنگی انیویتاک، در اقیانوس آرام، به آزمایش گذاشته شد. در آن زمان، آزمایشگاه لارنس لیورمور در نزدیکی برکلی در کالیفرنیا، که مؤسسۀ پژوهشی دوم در زمینۀ تحقیقات سلاح های هسته ای بود، گشایش یافته بود. تلر ضمن آن که از ۱۹۵۳ استاد دانشگاه کالیفرنیا بود، از ۱۹۵۴ تا ۱۹۷۵، در لیورمور نیز درمقام معاون مدیر مشغول کار شد. فکر ابتدایی استفاده از انفجار شکافتی برای راه اندازی انفجار (گُداخت) گرماهسته ای در دوتریم (هیدروژن سنگین) را فیزیک دان ایتالیایی تبار، انریکو فرمی، مطرح کرده بود. سپس، ریاضیدان لهستان تبار، استانیسلا اولام، طرحی را پیشنهاد کرد که در آن، امواج ضربه ای ناشی از انفجار شکافتی باعث گرم کردن و فشرده کردن دوتریم، به منظور انفجار آن می شد. تلر با استفاده از پرتوهای ایکس ناشی از انفجار شکافتی اول، به جای امواج ضربه ای، این طرح را اصلاح کرد.
wikijoo: تلر،_ادوارد_(۱۹۰۸ـ۲۰۰۳)