تقویم قمری

[ویکی فقه] تقویم اسلامی، نقش بزرگی بر عهده دارد و سبب آن سهم مهمی است که در بعضی امور دینی دارد. محاسبه تقویم اسلامی جهانی، وابسته به شناخت دقیق راههای دست یابی به رؤیت هلال است که امروزه به مرحله پیشرفته ای در کل جهان رسیده است. تقویم قمری، مظهری جدّی برای نجوم عملی است که در ارتباط با فیزیک دینامیک، نور، فیزیک حیات و طبعاً نجوم نظری و عملی خواهد بود. از این روی، علم نجوم، از قدیم الایام، مورد توجه خاص مسلمانان بود و در واقع، مسلمانان پیشگامان علم و تکنولوژی در مدت ۷۰۰ سال بودند.
اندازه گیری زمان، به قدمت تمدن بشری است و تقریباً، تمامی تمدنهای اولیه، مانند بابل، یونان، روم، یهود و مصر در منطقه خاورمیانه و اُزتک و انکا، در مغرب زمین و چین و هند در مشرق زمین، در ابتدا از تقویم قمری سود می جستند و تقریباً همه آنها از سیستم مرکبی از شمسی و قمری استفاده می کردند، در حالی که سیستم قمری پایه و اساس قرار داده شده بود.امروزه اگر بخواهیم از تقویمی استفاده کنیم که کاربرد عملی در تمام کره زمین داشته باشد، ناگزیر باید بین تاریخهای محلی در مکانهای مختلف، توسط خط تاریخ ربط داده شود. دو سیستم شمسی و قمری، در ذات، منطقه ای و محلی اند. تا پایان قرن نوزدهم، در اروپا و سایر مناطق، محاسبه وقت و تاریخ، بر پایه نصف النهار همان محل انجام می گرفت. انتشار تقویم جهانی، براساس خط نصف النهار گرینویچ، در سال ۱۸۳۴ میلادی، صورت پذیرفت.
سه مسأله اساسی در مورد تقویم
در این جا سه مسأله اساسی در مورد تقویم قمری اسلامی واحد، به چشم می خورد:۱ . طریقه دست یابی به رؤیت هلال.۲ . به کارگیری این طریقه واحد در تمام جهان.۳ . سنجش و بررسی اجرای صحیح این روش در همه جا.در مورد اوّل، همچنان که اشاره شد، تقریباً همه تمدنهای گذشته، در برهه ای از زمان، ازتقویم قمری سود جسته اند. در گذشته، رؤیت هلال، که به معنای شروع ماه نو بود، حادثه ای عادی به شمار می رفت. علی رغم تغییری تدریجی سیستم قمری محض، به سیستم قمری ـ شمسی، کاربرد رؤیت هلال در تمدنهای بعدی، کاملتر شد و مسلمانان در این زمینه کمکهای شایانی کردند.با تجربیات متعددی که در طول چندین و چند سال انجام پذیرفت، معیار ساده ای برای دسترسی به هلال جدید حاصل شد (در روزگار بابلیها) و همین معیار، در تمدنهای بعدی مورد استفاده قرار گرفت.در حدود قرن چهارم میلادی، هندوها، تلاشی را در جهت برطرف کردن مشکل، بر پایه علوم ریاضی و فیزیک آغاز کردند، ولی نقش اصلی را مسلمانان بر عهده گرفتند.ازاشخاص شناخته شده که در این باره کار کردند، می توان از یعقوب بن طارق، حبش، خوارزمی، بطانی و طوسی نام برد. امّا به علّت وخامت اوضاع و احوال علوم اسلامی و نجوم، این مطالب به فراموشی سپرده شد (فراموشی کامل، تقریباً در قرن بیستم بود). در ابتدای قرن حاضر، یکسری آزمایشهای جدید در یونان شروع شد، ولی این معیارها هم، در معرض نابودی قرار گرفت تا این که حدود ۱۵ سال قبل، دکتر محمد الیاس، استاد مسلمان دانشگاه علوم مالزی، آن را در جامعه مسلمانان مطرح کرد. در نظریه دکتر الیاس، چند پارامتر مورد توجه است: فاصله ماه تا زمین، عرض هلال و مقدار نور آن و بالاخره درخشندگی آسمان در نزدیکی مغرب، به هنگام غروب خورشید (تأثیر سایه کوههای ماه و نقش چشم انسان که آیا مسلح است یا غیر مسلح.)
بررسی علمی رؤیت هلال
حال با توجه به مقدمه فوق، مسأله رؤیت هلال ماه نو، از دو جنبه مورد بررسی قرار می گیرد:۱ . جنبه علمی۲ . جنبه شرعی و فقهیبررسی جنبه دوم مسأله به عهده علما و دانشمندان حوزه های محترم علمیّه است بررسی علمی رؤیت هلال را با توجه به فواصل ماه و زمین از یکدیگر و از سایر کرات آسمانی و همچنین حرکات نسبی آنها، تحت شماره های زیر، مورد بحث قرار می دهیم:
← فاصله بین دو کره از کرات آسمانی
...