تقسیمات احکام

[ویکی فقه] احکام از جهات مختلف مورد دسته بندی و تقسیم قرار گرفته اند که ذیلا بیان می گردند.
۱. احکام عقلی، آن دسته از احکامند که عقل بدون توجه به شرع به آن ها حکم می کند.منظور از عقل در اینجا عقل عملی است نه عقل نظری .
← مدرکات عقل نظری
۱. در مواردی که حکم عقلی وجود دارد، اما شرع نیز هم حکم می کند، حکم شرع « ارشادی» است؛ یعنی ارشاد به حکم عقل است و حکم مستقلی محسوب نمی گردد.۲. در مواردی که حکم عقل وجود ندارد، حکم صادر از سوی شرع «مولوی» محسوب است. اثر حکم ارشادی این است که بر مخالفت آن عقاب و بر امتثال و اطاعتش پاداش مترتب نمی گردد، در حالی که بر مخالفت با حکم مولوی، عقاب و بر اطاعت و امتثالش، پاداش و ثواب مترتب می گردد. مثلا حکم «اطیعوا الله»• (خدا را اطاعت کنید) یک حکم ارشادی است، چرا که عقل، قطع نظر از شرع به این موضوع حکم می کند و بنابراین حکم صادر از سوی شرع، ارشاد به حکم عقل است. از این رو، مخالفت با این حکم، عقاب جداگانه ای به خاطر مخالفت با حکم شرع ندارد، و عقاب آن به خاطر حکم عقل است.حکم مولوی، مانند «اقم الصلاة»• که بی شک بدون صدور چنین دستوری از سوی شریعت مقدسه، عقل بدین امر حکم نمی کرد، و لذا بر مخالفت با آن، عقاب و بر اطاعتش، ثواب مترتب است.
احکام تاسیسی و احکام امضایی
۱. احکام تاسیسی، احکامی هستند که از طرف شارع جعل و صادر شده و سابقه ای در عرف و در بین عقلا نداشته اند.۲. احکام امضایی، امور اعتباری هستند که عرف و عقلا آن ها را اعتبار کرده اند، همانند ملکیت و زوجیت و دیگر منشآت عقود و ایقاعات . این امور اعتباری (اعتبارات قانونی) قبل از شریعت هم در جامعه انسانی وجود داشته اند و نظام اجتماعی و اقتصادی جامعه مبتنی بر آن ها است و شارع مقدس اسلام نیز آن ها را امضا و تایید کرده است.
← موضع شرع در قبال زندگی مردم
...