[ویکی فقه] تقدم طبعی مقدمات یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای تقدم مقدمات قیاس بر نتایج در عالم واقع در برهان لمّی است.
یکی از شرایط مقدمات برهان که اختصاص به برهان لمّی دارد، تقدم طبعی مقدمات بر نتیجه قیاس است. در برهان لمّی، مقدمات برهان علاوه بر عالم ذهن، در عالم خارج نیز علت ثبوت اکبر برای اصغرند. برای تحقق این ویژگی و به مقتضای تقدم علت بر معلول، لازم است مقدمات (و در حقیقت حداوسط) در عالم واقع بر نتیجه تقدم داشته باشند. از این نوع تقدم که مربوط به عالم واقع است در آثار منطقی تعابیر گوناگونی آورده شده است؛ مثل: تقدم بالطبع یا اقدمیت طبعی، تقدم بالذّات یا اقدمیت ذاتی، تقدم یا اقدمیت نفس الامری، و تقدم یا اقدمیت خارجی، و این، غیر از تقسیم پنج گانه ای است که برای انواع تقدم و تاخر شده و طبق آن، تقدم وضعی مقابل تقدم طبعی قرار می گیرد. اگر بخواهیم این شرط مقدمات برهان را با انواع تقدم در تقسیم پنج گانه (تقدم بالزمان، تقدم بالذات یا بالعلّیّة، تقدم بالطبع، تقدم بالرتبه، تقدم بالشرف و الفضیله) مقایسه کنیم باید بگوییم که هر یک از مقدمات نسبت به نتیجه، تقدم بالطبع دارند؛ یعنی بدون متقدم (مقدمه)، متاخّر (نتیجه) هرگز محقّق نمی شود، اما لازم نیست که با تحقق مقدمه، حتماً نتیجه حاصل شود، چنان که در اساس الاقتباس آمده است: «… آنک اقدم باشند بالطبع… اقدم به طبع آن بُوَد که رفعش مستلزم رفع غیری بُوَد بی انعکاس». و اما مجموع مقدمات نسبت به نتیجه، تقدم بالذات (بالعلّیّه) دارند؛ یعنی با بودن آنها حتماً نتیجه محقق می شود و با عدم آنها نتیجه منتفی می شود.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.• مظفر، محمدرضا، المنطق.
۱. ↑ قوام صفری، مهدی، ترجمه برهان شفا، ص۱۰۶-۱۰۷.
...
یکی از شرایط مقدمات برهان که اختصاص به برهان لمّی دارد، تقدم طبعی مقدمات بر نتیجه قیاس است. در برهان لمّی، مقدمات برهان علاوه بر عالم ذهن، در عالم خارج نیز علت ثبوت اکبر برای اصغرند. برای تحقق این ویژگی و به مقتضای تقدم علت بر معلول، لازم است مقدمات (و در حقیقت حداوسط) در عالم واقع بر نتیجه تقدم داشته باشند. از این نوع تقدم که مربوط به عالم واقع است در آثار منطقی تعابیر گوناگونی آورده شده است؛ مثل: تقدم بالطبع یا اقدمیت طبعی، تقدم بالذّات یا اقدمیت ذاتی، تقدم یا اقدمیت نفس الامری، و تقدم یا اقدمیت خارجی، و این، غیر از تقسیم پنج گانه ای است که برای انواع تقدم و تاخر شده و طبق آن، تقدم وضعی مقابل تقدم طبعی قرار می گیرد. اگر بخواهیم این شرط مقدمات برهان را با انواع تقدم در تقسیم پنج گانه (تقدم بالزمان، تقدم بالذات یا بالعلّیّة، تقدم بالطبع، تقدم بالرتبه، تقدم بالشرف و الفضیله) مقایسه کنیم باید بگوییم که هر یک از مقدمات نسبت به نتیجه، تقدم بالطبع دارند؛ یعنی بدون متقدم (مقدمه)، متاخّر (نتیجه) هرگز محقّق نمی شود، اما لازم نیست که با تحقق مقدمه، حتماً نتیجه حاصل شود، چنان که در اساس الاقتباس آمده است: «… آنک اقدم باشند بالطبع… اقدم به طبع آن بُوَد که رفعش مستلزم رفع غیری بُوَد بی انعکاس». و اما مجموع مقدمات نسبت به نتیجه، تقدم بالذات (بالعلّیّه) دارند؛ یعنی با بودن آنها حتماً نتیجه محقق می شود و با عدم آنها نتیجه منتفی می شود.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.• مظفر، محمدرضا، المنطق.
۱. ↑ قوام صفری، مهدی، ترجمه برهان شفا، ص۱۰۶-۱۰۷.
...
wikifeqh: تقدم_طبعی_مقدمات