تقدم ایجاب بر سلب

[ویکی فقه] تقدم ایجاب بر سلب یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای مقدم بودن حکم ایجابی بر حکم سلبی است.
ایجاب و سلب را کیف قضیه می گویند و هیچ قضیه ای از یکی از این دو خالی نیست و بین سلب و ایجاب، واسطه ای نیست.
ملاک اقدمیت ایجاب بر سلب
علمای منطق از میان این دو، حکم ایجابی و قضیه موجبه را اشرف و اقدم دانسته، و حکم سلبی و قضیه سالبه را اخسّ و پست تر خوانده اند، اما وجه و ملاک اقدمیت و تقدم ایجاب بر سلب چیست؟ صاحب کتاب منطق صوری از بِرگسُن، از دانشمندان غربی، در تعلیل این ادعا چنین نقل کرده است: که قضیه سالبه، همیشه رد و انکار یک قضیه موجبه است، پس اصالت با موجبه است، به این بیان که ایجاب، مستلزم قضیه دیگری نیست، بلکه نوعی شهود مستقیم است، اما نفی، مستلزم توجه به یک قضیه ایجابی و رد آن است. برای حکم به اینکه این میوه شیرین است، تنها چشیدن آن کافی است، اما برای حکم به اینکه شیرین نیست، لازم است کسی ادعای شیرین بودن آن را کرده باشد یا خود شخص، انتظار شیرین بودن یا گمان آن را داشته باشد. بدین سان، قضیه موجبه تعبیر از حکمی است که به یک شیء تعلق گرفته است، اما قضیه سالبه، ترجمان حکمی در باره حکم دیگر است. به لحاظ دیگر، انسان در زندگی، پیوسته با اشیا و موجودات خارجی در تماس است نه با عدم و خلا و آنچه انسان ادراک می کند امر وجودی است؛ پس احکام نیز اولّاً و بالذات، احکام ایجابی و اثباتی خواهد بود و ثانیاً و بالعرض احکام سلبی.
دیدگاه ابن سینا
ابن سینا قضیه موجبه را اقدم و اعرف می داند. وی اقدم بودن قضیه موجبه را از آن رو می داند که بسیط تر است، چرا که مرکب از موضوع، محمول و رابطه است، اما سالبه محتاج موضوع، محمول، رابطه و ادات سلب است و آنچه وجودش با اجزای کمتر و بسیط تر تمام می شود، مقدم است بر آنچه وجودش به این اجزا و غیر این اجزا تمام می شود، اما اعرف بودنش را به این سبب می داند که ایجاب و هر معنای وجودی، معروف بالذات است و فهم آن نیازمند مقایسه اش با سالبه نیست، در صورتی که سلب و هر معنای عدمی با امر وجودی شناخته می شود و تا زمانی که وجود شناخته نشود، لا وجود شناخته نمی شود و همچنین تا ملکه شناخته نشود عدم ملکه شناخته نمی شود.
مستندات مقاله
...