تقابل ذاتی

[ویکی فقه] تقابل ذاتی یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای عدم قابلیت ذاتیِ اجتماع دو صفت در موضوع واحد است.
تقابل ذاتی، تقابل میان دو وصفی (خواه هر دو وجودی و خواه یکی وجودی و دیگری عدمی) است که اجتماع آنها در یک موضوع و با شرایط یکسان (در یک زمان، یک مکان و…) ممکن نباشد؛ مانند تقابل میان وصف فَرَسیَّت (اسب بودن) و لا فَرَسیَّت (اسب نبودن)، سواد (سیاهی) و بیاض (سفیدی)، اُبُوَّت (پدری) و بُنُوَّت (پسری)، و نیزکوری و بینایی. تقابل عرضی، تقابل میان موضوعات و مصادیقی است که این اوصاف بر آنها عارض شده اند؛ مانند تقابل اب و اِبن که عرضی است، زیرا تقابل در مرحله نخست (اولاً و بالذات) بین وصف ابوّت و بنوّت است که بر اَب و اِبن عارض شده اند و تبعاً (ثانیاً و بالعرض) مصادیق آنها تقابل پیدا کرده اند؛ بدین سان، تقابل میان اَب و اِبن، اسب و غیر اسب، سیاه و سفید و کور و بینا تقابلی عرضی و تابع تقابل ذاتی میان اوصاف آنهاست.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان، البصائر النصیریه.