تفکر شیعه و شعر دوره صفوی

[ویکی نور] تفکر شیعه و شعر دوره صفوی، تألیف اسحاق طغیانی، از جمله آثار تاریخ تشیع است که به بررسی میزان بروز تفکر شیعی در شعر دوره صفوی پرداخته است.
کتاب، مشتمل بر یک مقدمه، دو بخش و نتیجه گیری است. بخش های کتاب به ترتیب در دو و سه فصل تدوین شده است.
در دوره صفویه توجه شهریاران صفوی نسبت به مبلغان و مروّجان شیعه باعث شد که انواع دانش ها و علوم مذهبی را رونق و رواج بی سابقه ای بخشند. در این دوره، برخلاف انتظار، شاعران شیعی چندان مورد توجه دستگاه های حکومتی صفویان قرار نگرفتند، ولی با وجود این، شاهد شاعران فراوان و دفترها و دیوان های زیادی از آنها هستیم که در کمتر دوره ای سابقه داشته است. در غالب این آثار، موضوعات و مطالب مذهبی، به ویژه مناقب و مراثی پیشوایان شیعه راه یافته است و تقریباً در همه آنها مدح یا مرثیت خاندان رسالت را می توان دید .
محور اساسی این پژوهش بر این بوده است که تفکر شیعی در آثار منظوم این دوره مطالعه و بررسی گردد و ضمن ارزیابی کم وکیف آنها مشخص شود که این تفکر خاص در شعر شاعران شیعی مذهب به چه میزان است. در مراجعه به دیوان های شعر این دوره و کندوکاو در اشعار مندرج در آنها متوجه خواهیم شد که اولاً موضوعات مذهبی نسبت به دیگر مطالب به مقدار بسیار اندک در این آثار منعکس شده است و اکثر شاعران، بیشتر فعالیت و کوشش و استعداد خود را در زمینه های دیگر به کار برده اند؛ ثانیاً اغلب موضوعات مذهبی و دینی، مطالب تکراری و تقلیدی است که پیامی خاص را که منبعث از مکتب و عقاید راسخ باشد در بر ندارد و به خصوص تفکرات اصیل شیعی، آن گونه که شایسته است، جز در شعر دو سه شاعر غیر حرفه ای، در کمتر جایی انعکاس یافته است .
به طور کلی می توان گفت که مذهب شیعه و تفکر خاص و اصیل آن به عنوان یک موضوع اساسی، در شعر این دوره کمتر مطرح بوده و آنچه بیش از هر چیز شاعران این عصر را به خود مشغول می داشته، از مقوله و موضوعی دیگر بوده که در فصول این رساله، مفصل در باره آن بحث و اظهار نظر شده است. به همین علت بیشتر مباحث این تحقیق به صورتی تدوین و طراحی شده است که بتوان آنها را در تبیین و شناخت زمینه هایی که منجر به تأثیر کمتر تفکر شیعی در شعر این دوره شده، به طور مؤثر مورد استفاده قرار داد .